Update: halverwege social lab ‘jongLAB’ Nijmegen

Op 7 juli komen we op een snikhete middag samen aan de Waalkade in Nijmegen. Om de snelkookpan die het social lab soms kan zijn open te houden voor geïnteresseerden die niet direct in het jongLAB-team zitten, hebben we de reflectietafel geïntroduceerd. Zo kunnen Nijmeegse ambtenaren en professionals die het labproces nauwgezet willen volgen elkaar ontmoeten, kennis uitwisselen en het jongLAB-team voorzien van welkome feedback. Andersom geeft het jongLAB-team hen een eerste inzage in de nieuwe kennis die het opdoet in hun werkveld. Samen reflecteren we op de stappen die we tot nu toe gemaakt hebben en blikken we vooruit op kansen en mogelijkheden.

10 labdagen, 25 blogposts

We beginnen als jongLAB-team met een korte presentatie. Wat hebben we bereikt in tien labdagen in Nijmegen? Ten eerste is er door middel van de Feed Forward-methode++Feed ForwardLees meer over de werkwijze van Feed Forward in hoofdstuk 3.2 van onze publicatie ‘Beter oud in Amsteldorp’. hard gewerkt aan het opzetten en runnen van jongLAB. We hebben een stevig, lokaal team gevormd met daarin jongeren, studenten, een docent-onderzoeker, een kunstenaar, beleidsmakers, beleidsuitvoerders van de gemeente en een jongerenwerker. Ook hebben we een open, nieuwe werkplek geregeld samen met het lokale jongerennetwerk Jimmy’s: een leegstaand pand van een lokale ondernemer aan de Waalkade. Sinds we met een heuse labsprint van start zijn gegaan met ons jongLAB-team, zijn we vaak de straat op geweest, gewapend met vragen als: “Hoe kun je goed jong zijn in Nijmegen?”“Hoe kun je goed jong zijn in Nijmegen?”. We hebben heel wat plekken leren kennen, denk bijvoorbeeld aan een Sisha Lounge, een dorp buiten Nijmegen, het Kronenburgerpark en Plein 44.

Al doende hebben we 25 blogposts gepubliceerd op onze publieke blog: elf verhalen van jongeren++Verhalen van jongerenDe gevonden verhalen van (soms ontmoedigde) jongeren zijn krachtig en divers, maar hebben ook een aantal gemene delers: wie of wat helpt jongeren in Nijmegen als het even ‘niet gaat’? En welke ideeën of eigen ervaringen hebben zij zelf om hun toekomst beter te maken? Lees bijvoorbeeld over ‘Nino’ die droomt van een leven zonder schulden en over ‘Linh’ die behoefte heeft aan steuntje in de rug of ondernemer Jonas, die na een leven vol hobbels succesvol ondernemer is geworden., dertien teamblogposts over ons innovatieproces en een systeemblog, waarin we een jongere met een probleemvraag volgen in zijn weg langs hulpverlenende instanties. Deze blogposts vormen onze onderzoeksdata, waar we straks samen met jongeren, professionals en ambtenaren rode draden uit destilleren en waarmee we naar Nijmeegse bedrijven, scholen, gemeente en welzijnsorganisaties kunnen gaan om de verhalen opvolging te geven. Worden de problemen herkend? Wat zijn hun regels, hun werkwijze en cultuur? En (hoe) kunnen we samen de leefwereld van de jongeren en de systeemwereld van de organisaties en de gemeente beter op elkaar aan laten sluiten?

Tot slot hebben we, als antwoord op de vraag van Nijmeegse jongeren hoe gemeentebeleid nu eigenlijk precies tot stand komt, een infographic gemaakt met de titel “Gemeentebeleid, hoe werkt dat?”. De infographic is tot stand gekomen op basis van een aantal feedbacksessies met jongeren, ambtenaren, beleidsmakers- en uitvoerders, de Nijmeegse wethouder Turgay Tankir, een bestuurswetenschapper, jongerenwerkers, Jimmy’s en het jongLAB-team. In de infographic tonen we meerdere manieren waarop burgers (en dus ook jongeren) invloed kunnen uitoefenen op de ontwikkeling en uitvoering van beleid in hun gemeente. De infographic leverde een interessant discussiepunt op: in hoeverre is deze beleidscyclus nog van deze tijd? Wat zijn de alternatieven voor de huidige lokale democratie en daarbuiten?In hoeverre is deze beleidscyclus nog van deze tijd? Wat zijn de alternatieven voor de huidige lokale democratie en daarbuiten? Wellicht broeit hier een nieuw initiatief in Nijmegen!

Infographic gemeentebeleid

Infographic 'Gemeentebeleid, hoe werkt dat?'

Eerste inzichten op vier niveaus

Om de eerste inzichten te kunnen delen, heeft het jongLAB-team alle blogposts uitgepluisd en gepresenteerd op een groot vel in onze labruimte. Uit de verhalen++VerhalenBen je geïnteresseerd in onze manier van verhalen ‘vinden’? Lees dan op onze blog ‘Niet lullen maar poetsen’, of ‘ontmoedigde jongeren ontmoeten: hoe doe je dat?’ die we in Nijmegen hebben gevonden, komen alvast een aantal inzichten naar voren. We hebben ze gegroepeerd rond vier categorieën: jongeren, gemeente, organisaties en borging.

Jongeren: diverse netwerken en regelvrije ruimtes

Problemen die ontstaan in families en ingewikkelder worden rond de puberteit, lijken groter te worden bij het ontbreken van een sociaal sterk, divers netwerk. Een ‘sterk en divers netwerk’ kan ervoor zorgen dat dreigende problemen zich omkeren, terwijl een sociaal ‘zwak en eenzijdig’ netwerk van bijvoorbeeld ‘verkeerde’ vrienden ervoor zorgt dat jongeren juist dieper in de problemen raken. Hoe krijg je als jongere een divers, sterker netwerk?Hoe krijg je als jongere een divers, sterker netwerk? Ook spraken we verschillende jongeren die het gevoel hebben niet binnen de regels van ons huidige school-, werk-, woon- of zelfs hele socio-economische systeem te passen. Het ‘rigide’ systeem, dat zich vaak niet kan aanpassen omdat ‘regels nu eenmaal regels zijn’, lijkt er zo voor te zorgen dat als jongeren eenmaal tussen wal en schip belanden, zij moeite hebben om met of zonder hulp weer uit de ellende te komen. Welke, meer ‘regelvrije’ alternatieven kunnen we ontwerpen voor jongeren die niet in de huidige systemen passen?Welke, meer ‘regelvrije’ alternatieven kunnen we ontwerpen voor jongeren die niet in de huidige systemen passen?

Gemeente en politiek: meer verdiepen en beter verbinden

In de infographic is te zien hoe de officiële cyclus van beleid maken nog steeds begint bij het agenderen van maatschappelijke uitdagingen door politici. Pas later worden burgers weer betrokken bij de evaluatie van het uitgevoerde beleid. Dit proces gaat er, ondanks het idee van de ‘participatiesamenleving’Beleidmakers gaan er vanuit dat politici anno 2015 nog steeds de aangewezen afgevaardigden zijn om de wensen en behoeftes van burgers te vertegenwoordigen. nog steeds vanuit dat (lokale) politici anno 2015 dé aangewezen afgevaardigden zijn om de wensen en behoeftes van burgers te vertegenwoordigen. De verhalen van de jongeren doen anders vermoeden. Jongeren lijken namelijk niet zo geïnteresseerd te zijn in het huidige politieke proces, en vooral niet wanneer ze alleen worden uitgenodigd op het gemeentehuis op het moment dat het politieke systeem daar ruimte voor biedt. Daarnaast is het vaak onduidelijk voor jongeren op welke andere momenten zij nog meer politieke invloed kunnen uitoefenen.

Zou het omkeren van dit proces door te beginnen bij de burger – ‘flipping the policy-making’ – ervoor kunnen zorgen dat burgers meer eigenaar kunnen zijn over het ontwerpproces van diensten in hun stad? Hoe zou jongerenbeleid’ er dan uit zien (en heet het dan nog wel ‘beleid’?) en hoe ziet het werk van politici en ambtenaren eruit buiten het gemeentehuis, en dan vooral buiten hun eigen werkprocessen- en culturen? Een toekomst waarin jongeren zich meer verbonden voelen met de politiek lijkt vooral een opdracht aan de politiek te zijnEen toekomst waarin jongeren zich meer verbonden voelen met de politiek lijkt vooral een opdracht aan de politiek te zijn.: meer naar buiten om zich beter in de leefwereld van de jongeren (en burgers in het algemeen) te verdiepen en zich ermee te verbinden.

Organisaties: meer persoonlijk contact, minder regels die elkaar bijten

Het is duidelijk dat er in Nijmegen een scala aan organisaties is dat jongeren graag een stapje verder op weg helpt. Maar hoe weet je bij welke organisatie je moet zijn? En hoe weet je überhaupt dat die organisatie of dienst bestaat? Een mogelijke oplossing voor dit probleem zou een ‘sociale netwerkkaart’ kunnen zijn: een kaart die jongeren wegwijs maakt in de stad. Hierop staan leuke dingen (‘waar kan ik sporten, waar kan ik hangen, waar kan ik muziek maken?’) en serieuzere dingen (‘waar kan ik hulp krijgen voor schulden, waar moet ik zijn voor hulp bij het vinden van werk?’), maar ook tips voor het maken van nieuwe vrienden, zoals bijvoorbeeld via Jimmy’s.

Daarnaast lijken jongeren behoefte te hebben aan beter en meer persoonlijk contact met instantieJongeren hebben behoefte aan meer persoonlijk contact met instanties.s: hulpverleners die niet alleen naar je naam en je adres vragen, maar het gesprek beginnen met vragen over jou als persoon, over je familie, je achtergrond, je ideeën en je zorgen. Persoonlijk contact maakt het moeilijker om te liegen, en makkelijker om elkaar eerlijke vragen te stellen. Als laatste lijken (gemeentelijke en landelijke) regels die organisaties (moeten) handhaven regelmatig een averechtse werking te hebben op de hulp die jongeren geboden kan worden. Het zou interessant zijn om te kijken naar situaties waarin regels nuttig zijn en waarin ze juist tegenwerken, en de mogelijkheden van een tijdelijke ‘regelvrije ruimte’ verder uit te zoeken voor jongeren die hun verleden graag achter zich willen laten.

Borgen van innovatie: tijd voor leren en experimenteren

We gaan langzamerhand richting het ontwerpen van nieuwe diensten en prototypes voor, door en met jongeren in Nijmegen. Hoe borgen de we de uitkomsten van jongLAB voldoende voordat het in december eindigt? Idealiter is het innovatieproces dat het jongLAB-team doormaakt het aangewezen vliegwiel om de uitkomsten te delen en te borgen in de organisaties, systemen en netwerken++Losgekoppeld innovatieprocesOnderzoek door het DRIFT instituut in Rotterdam laat zien dat als je een innovatieproces volledig loskoppelt van een bestaand systeem je de kans loopt dat het proces volledig geannexeerd of genegeeerd wordt. Lees meer. Toch merken we dat het soms lastig is voor teamleden om tijd en experimenteerruimte vrij te maken in hun eigen werksysteem. Dat heeft te maken met andere werkzaamheden die door collega’s of leidinggevenden als belangrijker worden gezien dan tijd voor innovatie en leren. Er lijkt bijna sprake van een cultuur van uitbesteding van leren, onderzoeken, innoveren en evalueren. Ons is al meerdere keren gevraagd of ‘die verhalen niet even snel door iemand anders hadden kunnen worden opgehaald’. Maar wij geloven juist dat het ontkoppelenHet ontkoppelen van het leerproces van de ervaring en de leefwereld is de bron van veel problemen. van het leerproces van de ervaring en de leefwereld de bron is van veel problemen. Hier probeert het lab gehoor aan te geven.

Ook de geoormerkte (en dus prestatiegerichte) subsidies die sommige lab-teamleden van de gemeente krijgen zorgen voor problemen. Zodra er geen subsidie is voor deelname aan bijvoorbeeld een lab over innovatie, onderzoek en leren kun je daar als organisatie ook niet (positief) op beoordeeld worden en lijkt de tijd voor vernieuwing, evaluatie en vooruitgang soms onbestaande, en vooral ongewaardeerde tijd. De spagaat waar sommigen van onze teamleden zich in bevinden is meer dan begrijpelijk, maar bevordert de borging van de uitkomsten van jongLAB in NijmTijd voor vernieuwing, evaluatie, vooruitgang is onbestaande, en vooral ongewaardeerde tijdegen niet.

De Reflectietafel.

Ideeën van de reflectietafel

Na onze presentatie ontstaat een levendige discussie over de uitkomsten onder de leden van de reflectietafel. Niek van Lanen van welzijnsorganisatie R75 geeft bijvoorbeeld aan dat hij het gevoel heeft dat de decentralisaties hem juist méér regelvrije ruimte geven omdat het ‘transitietijd’ is, en Luuk Samson van Tandem vertelt over een ‘jongerenkenner’ die vorig jaar buiten in de wijk zat als laagdrempelig aanspreekpunt voor jongeren:

“Dat is misschien niet echt regelvrije ruimte, maar toch ook wel een beetje.”

Ivo de Wilde, beleidsadviseur Werk bij de gemeente:

“Ik zie genoeg mogelijkheden om een keertje andersom te denken, we proberen nu al steeds meer te kijken naar ‘wat de bedoeling is’ als iemand een probleem heeft. Je ziet vaak nog de reflex om gewoon de regels te volgen, maar uiteindelijk gaat het om het oplossen van een probleem.”

Ook krijgen we vragen over onze werkwijze, waarmee we binnen het systeem naar oplossingen zoeken, in plaats van erbuiten. Joos Meesters van de HAN:

“Het lijkt alsof jullie de jongeren in het systeem willen trekken, maar kunnen jongeren niet zelf ideeën buiten het systeem om opzetten?”

Een interessante vraag, mede omdat jongeren hebben aangegeven dat hun ondernemersgeest niet wordt uitgedaagd binnen het schoolsysteem, en een aantal van hen daarom zelfs gestopt is met school en iets voor zichzelf zijn begonnen++Voor jezelf beginnenLees bijvoorbeeld het verhaal van Jonas die een eigen evenementenbureau is begonnen . De discussie gaat verder over de borging van de inbreng van jongeren in de politiek, en er worden een aantal mogelijke vernieuwingen voor de gemeente geopperd:

“Betrek jongeren in het proces van subsidieregelingen maken en laat ze mee bepalen wie er subsidies krijgen, en waarvoor.”

Dit zegt Marjo van Ginneken, wijkmanager van Dukenburg. Bea de Ruijter van Tandem:

“Eigenlijk zouden veel meer jongeren de functies van ambtenaren en professionals moeten bekleden.”

Tot slot wordt er geopperd om de reflectietafel als lerend netwerk in stand te houden na het ophouden van jongLAB, waarbij er bijvoorbeeld twee keer per jaar gereflecteerd kan worden op ‘etalageprojecten’ waarin vernieuwing en jongeren centraal staan. En als allerlaatste komt onze samenwerkingspartner Jimmy’s nog even aan bod. Een aantal ideeën, zoals de sociale netwerkkaart, lijken al door Jimmy’s te zijn geopperd en er is zin om samen te gaan werken en zulke ideeën uit te voeren. Levi van Dijk, Jimmy-jongere in Nijmegen:

“Jimmy’s is eigenlijk een soort jongereninformatiecentrum, maar nu moeten we er nog voor zorgen dat jongeren dat te weten komen!”

Ondanks de hitte levert de reflectietafel ons interessante inzichten op, en krijgen we op de valreep ook weer een aantal nieuwe tips voor ontmoetingsplekken met jongeren toegeschoven. In de komende tijd gaan we op zoek naar meer verhalen, die we wederom zullen publiceren op onze jongLAB-blog. Op deze manier streven we naar ongeveer 25 verhalen, die we als aanleiding kunnen gebruiken om opnieuw met ‘het systeem’ in gesprek te gaan over vernieuwing, verbetering en verandering. Uiteindelijk hopen we in september ons eerste kenniscafé te organiseren, waar jongeren, jongLAB en het systeem samenkomen om te reflecteren op de verhalen en op zoek te gaan naar mogelijke oplossingsrichtingen. Maar vanmiddag nog even niet. De warmte eist zijn tol: de reflectietafel vertrekt langzaam uit het zicht en het jongLAB-team neemt een verfrissende duik in de Waal.

Tot na de zomer!