Gemeentelijk Leernetwerk Open Data #5: Data openen is topsport

In al weer de vijfde en laatste officiële bijeenkomst van het Gemeentelijk Leernetwerk Open Data++Kennisland en open dataLees hier meer over de opzet van het Gemeentelijk Leernetwerk Open Data en masterclasses die Kennisland verzorgt op het gebied van open data in de culturele sector.  keken de deelnemers vooruit naar de toekomst van het openen van gemeentedata: Welke geleerde lessen uit het netwerk kunnen gebruikt worden om het proces te versnellen? Eén van de deelnemers omschreef het openen van data als topsport. Hoe kom je van ‘Ready’ naar ‘Set’ en ‘Go!’?

Vijftien gemeenten, groot en klein, hebben de afgelopen maanden in een Leernetwerk stappen gezet met het openen van hun data. Dat deden ze onder meer door het inbrengen van een experiment en het volgen van verschillende workshops. Tijdens de laatste bijeenkomst++Blog Leer- en Expertisepunt Open OverheidPaul Suijkerbuijk van het Leer- en Expertisepunt Open Overheid schreef deze blog over de laatste bijeenkomst van het Leernetwerk. namen deelnemers afbeeldingen mee die zij exemplarisch achtten voor hun ervaring van het openen van data. Eén deelnemer toonde de Olympische ringen: data openen is net topsport. Je hebt namelijk zowel doeners als begeleiders nodig, samenwerking en doorzettingsvermogen. En natuurlijk kom je nergens zonder goede voorbereiding.Data openen is net topsport. Je hebt zowel doeners als begeleiders nodig, samenwerking en doorzettingsvermogen. En natuurlijk kom je nergens zonder goede voorbereiding. Om die metafoor nog even vast te houden, kunnen de lessen waarop gereflecteerd werd in de laatste bijeenkomst in drie stadia worden ingedeeld: Ready? Set. Go!

Ready?

De eerste stap om tot open data te komen is het aangaan van een de dialoog met de inwoners van je gemeenteDe eerste stap om tot open data te komen is het aangaan van een de dialoog met de inwoners van je gemeente.. Zo zijn gemeenten uit het Leernetwerk begonnen met het organiseren van bijeenkomsten voor bijvoorbeeld ondernemersverenigingen of met simpelweg de straat op te gaan. Aan welke data hebben inwoners behoefte, en waarom? Door deze dialoog te beginnen kan teleurstelling en ‘wegroestende data++Wat is wegroestende data?Dit begrip werd geïntroduceerd door gemeentesecretaris Jan van Ginkel in zijn artikel ‘Mijn open data staan weg te roesten’, toen hij merkte dat zijn geopende data niet werd gebruikt. Lees het artikel hier. ’ worden voorkomen. Na enkele jaren ervaring met open data in Nederland is duidelijk geworden dat het openen een stuk effectiever wordt als je verbinding zoekt met de eindgebruikers, zoals journalisten en appmakers++Sessie 2 van het LeernetwerkHet samen laten komen van vraag en aanbod was het onderwerp van de tweede bijeenkomst van het Leernetwerk. Lees hier de tien lessen uit die sessie. . Op deze wijze wordt de bruikbaarheid van de data groter en zijn gemeentemedewerkers eerder geneigd om de noodzaak van ‘open’ in te zien.

Om de weg te bereiden voor het openen van data is draagvlak binnen de gemeentelijke organisatie essentieel. Dat dit niet vanzelfsprekend is bleek uit de ervaringen van bijna alle deelnemers. Dit werd door een deelnemer verwoord als: “Het zal de gemiddelde ambtenaar een worst wezen”. Toch observeerden veel deelnemers dat juist interne medewerkers cruciale gebruikers zijn van open data. Zo opperde een deelnemer: “Misschien heeft het ambtelijk apparaat er zelf nog wel het meeste aan” “Misschien heeft het ambtelijk apparaat er zelf nog wel het meeste aan.”. Deze gebruikswaarde voor de gemeente kan als startpunt gebruikt worden om het gesprek over open data binnen de gemeente aan te jagen++Cultuuromslag gemeentenSessie vier van het leernetwerk stond in het teken van de cultuuromslag die gemeenten doormaken (door o.a. decentralisatie) en hoe deelnemers handen en voeten kunnen geven aan het overtuigen van collega’s van het nut van open data. Het verslag is hier te vinden..

Een andere invalshoek is om open data als dienstverlening te framen. Zo kan vanuit het strategisch beleidsveld mandaat verleend worden om open data verder te brengen binnen de organisatie. Mikis de Winter van het Leer- en Expertisepunt Open Overheid lichtte de Open Overheid-strategie kort toe, die bestaat uit Open Contact, Open Aanpak, Open Data en Open Verantwoording++Strategie Open OverheidLeer meer over de Open Overheid-strategie van het LEOO.. Dat het publiek maken van data hoog op de bestuurlijke agenda staat blijkt ook uit de Rijksbegroting 2017 van het ministerie van Binnenlandse Zaken die afgelopen Prinsjesdag werd gepubliceerdDat het publiek maken van data hoog op de bestuurlijke agenda staat blijkt ook uit de Rijksbegroting 2017 van het ministerie van Binnenlandse Zaken die afgelopen Prinsjesdag werd gepubliceerd.: ‘Het kabinet streeft naar een overheid die open en transparant is, verantwoording aflegt, actief informatie deelt en openstaat voor initiatief vanuit de samenleving.’ Daarnaast wordt er in het document expliciet aan lokale overheden gevraagd om raadsinformatie en financiële informatie te openen.

Een krachtige manier om anderen te overtuigen van de toegevoegde waarde van open data is door de mogelijkheden te visualiseren. Spreker Heinze Havinga++Nieuwsgierig naar Heinze?Heinze Havinga is new media multitasker en docent datavisualisatie aan de Saxion Hogeschool. Bekijk hier zijn LinkedIn-profiel. liet zien hoe dit gebeurt door het bouwen van dashboards++Wat is een dashboard eigenlijk precies?Volgens Stephen Few, een bekende naam op het gebied van data-visualisatie, is een dashboard een ‘visual display of the most important
information needed to achieve one or more objectives; consolidated and arranged on a single screen so the information can be monitored at a glance.’ Hier kun je meer lezen over dashboards. en het bouwen van kaarten op basis van een dataset van data.overheid.nl++Een app voor het LeernetwerkBekijk hier de kaart die Heinze speciaal voor het leernetwerk maakte van speeltoestellen in Hollands Kroon.. Ook de host van de laatste bijeenkomst, gemeente Eindhoven, had hier diverse succesvolle voorbeelden van, zoals de website Ken Onze Wijk, waarop te zien is welke meldingen er zijn gemaakt over de openbare ruimte en waar men zelf meldingen kan doorgeven. Door dit soort toepassingen kunnen belangrijke stakeholders de mogelijkheden van het combineren van verschillende data, mede mogelijk gemaakt door open data, beter begrijpen. In Eindhoven wordt ook de ambitie om een Smart City++De slimme stad: van en voor wie? Kennislanders Chris en Tessa schreven eerder dit artikel over de inwoners van een smart city. te zijn gebruikt als middel om de mogelijkheden van open data wijdverbreid te communiceren. Hierbij wordt in Eindhoven de nadruk gelegd op samenwerkingen, inclusiviteit en smart citizens.

Tug of war

De deelnemers namen foto’s mee die exemplarisch waren voor hun beleving van het openen van data. Een wedstrijd touwtrekken werd door een deelnemer naar voren geschoven als suggestie.

Download

Set.

Nu dat je inwoners hebt gesproken, een maatschappelijk vraagstuk hebt gekozen als uitgangspunt en draagvlak gecreëerd binnen je organisatie, zijn de eerste voorbereidingen getroffen. Om klaar voor de start te zijn, zijn er nog een paar zaken die je in overweging moet nemen. Zo is het goed om te realiseren dat ook kleine stapjes belangrijk zijn bij het openen van data. Ook incrementele stapjes vormen uiteindelijk samen het bewijs van de noodzaak en het nut van open dataOok incrementele stapjes vormen uiteindelijk samen het bewijs van de noodzaak en het nut van open data.. Het belangrijkste streven is om simpelweg te beginnen, want zoals een deelnemer opmerkte: “Zonder starten kom je niet vooruit”.

Hierbij is het wel van belang om bewust te zijn van het krachtenveld waarin je opereert als medewerker die data wil openen. Wie zijn je bondgenoten, de meelopers, de kat-uit-de-boom-kijkers, tegenstanders of tegenspelers? Wanneer de opdrachtgever een bondgenoot is gaan er direct deuren open blijkt uit ervaring van de deelnemers. Door strategisch personen te betrekken en in te lichten kan het openen van data soepeler verlopen.Door strategisch personen te betrekken en in te lichten kan het openen van data soepeler verlopen.

Je moet niet vergeten na te stil te staan bij de licenties en juridische kaders++Sessie 3 LeernetwerkMeer weten hierover? Lees hier de blogpost over de derde bijeenkomst: Gemeentelijk Leernetwerk Open Data #3: WOB, WHO, WOO? Wà? die van toepassing zijn op de data die je plant te openen. Sessie drie, waarin dit onderwerp behandeld werd, werd door veel deelnemers als een eyeopener ervaren. Deze stap is essentieel om te waarborgen dat de overheid de rechthebbende is en blijft, en zodat gebruikers zeker weten dat de data vrij is voor hen om te gebruiken. Ook beslissingen betreffende de software, het format dat gebruikt wordt, plaatsing++Waar zet je de data online? Spreker en programmeur Heinze Havinga benadrukte tijdens de bijeenkomst het belang van het plaatsen van data op data.overheid.nl als centrale vindplaats voor alle open overheidsdata., de metadatering en definitiebeschrijving moet onder de loep worden genomen, om de kwaliteit en bruikbaarheid zo hoog mogelijk te krijgen. Daarnaast is er capaciteit nodig om privacy++Privacy en open dataIn sessie twee over vraag en aanbod van open data kwam dit onderwerp uitgebreid aan bod bij sprekers Tijmen Schep (SETUP) en Corline van Es (Open State Foundation). Lees hier de blogpost over deze bijeenkomst. te kunnen waarborgen in open data. Tegelijkertijd kan dit argument niet steevast als reden gebruikt worden om discussie over openen uit de weg te gaan.

Go!

Zodra de datasets online zijn is het van belang om ze te blijven beheren en monitoren. Hoe worden ze gebruikt? Welke mogelijke omissies worden aangeven? Wat is er nog nodig?

Overkoepelend aan alle stadia is de les: leer van elkaar.Overkoepelend aan alle stadia is de les: leer van elkaar. Door aan te sluiten bij het Gemeentelijk Leernetwerk Open Data kwamen de gemeenten erachter dat zij niet de enige zijn die worstelen met bepaalde stappen of afwegingen. Deelnemers stelden de interactieve aanpak op prijs, waardoor zij veelal de kans kregen om van elkaar te leren. Zo kan voorkomen worden dat het wiel opnieuw wordt uitgevonden, en kunnen de eerste stappen richting het opstellen van bepaalde standaarden gemaakt worden. Want zoals een van de deelnemers concludeerde: “Open data gaat pas iets voorstellen als het overheidsbreed gebeurt; als we doorkrijgen dat we het met elkaar moeten doen”.“Open data gaat pas iets voorstellen als het overheidsbreed gebeurt; als we doorkrijgen dat we het met elkaar moeten doen.”

Als je na het lezen van deze blog een evenement over open data wilt bijwonen, dan kun je de volgende bijeenkomsten alvast in je agenda zetten:

• Bring Your Own Beamer++BYOB en Open Cultuur DataDeelnemers van de Open Cultuur Data masterclass, die ook door Kennisland wordt georganiseerd, brachten open data die wordt gebruikt tijdens dit evenement.. 29 september 2016 van 20:00 tot 00:00. Oude Postkantoor, Neude, Utrecht. Aanmelden.
• Gebruikersbijeenkomst data.overheid.nl. 7 oktober 2016 van 09:00 tot 14:00 Ministerie van Binnenlandse Zaken, Turfmarkt, Den Haag. Aanmelden.
• Hoe Open? Festival. 12 december 2016 van 10:00 tot 19:00. Locatie wordt nog bevestigd. Binnenkort verschijnt er meer informatie over dit event op de website van Open Overheid.

Het Gemeentelijk Leernetwerk Open Data is een samenwerking van Kennisland en het Leer- en Expertisepunt Open Overheid.