Vijftien plannen voor beter burgerschapsonderwijs

Sinds vorig jaar oktober kwamen ruim honderd studenten en docenten bijeen in de steden Amsterdam, Den Haag, Zwolle en Eindhoven om te werken aan de verbetering van het burgerschapsonderwijs in het MBO. Vijftien teams werkten in de MBO BurgerschapLabs++MBO BurgerschapLabLees op deze projectpagina meer over het programma van MBO BurgerschapLab. toe naar de climax: een publiek event waar de plannen gepresenteerd zouden worden aan een tweehonderd koppen tellend publiek een een vakkundige jury. Voor het team met beste idee lag een cheque klaar van 50.000 euro om het idee verder uit te werken. De andere teams mogen nog hopen: tot 30 april 2019 kan nog gestemd op de overige ideeën voor beter burgerschapsonderwijs.  

De bijeenkomst vormde de feestelijke afsluiting van een project++Project in samenwerking met ecboIn opdracht van het Ministerie van OCW gingen Kennisland en onafhankelijk onderzoeksbureau ecbo een samenwerking aan om tot beter burgerschapsonderwijs van het mbo te komen. dat in oktober 2018 begon. Toen schreven ruim honderd docenten en studenten van het MBO zich voor de MBO BurgerschapLabs. In vier steden gingen de deelnemers in interdisciplinaire teams aan de slag met de vraag hoe het burgerschapsonderwijs verbeterd kan worden. Dat begon met een zorgwekkende vaststelling: er valt een boel te verbeteren. Tijdens eerste labs werd ook duidelijk dat het aanbod van burgerschapsonderwijs zeer divers is, zowel tussen als binnen de scholen. Zo is op de ene school burgerschap een prominent vak. Dat wil zeggen dat er veel tijd voor wordt vrijgemaakt en dat studenten bijvoorbeeld via gastcolleges en excursies in contact komen met de praktijk. Vaker werd echter het beeld geschetst van een vak dat meer aandacht verdient. Een deel van de docenten en studenten had het gevoel dat het vak bij hen op school niet serieus wordt genomen. Een deel van de docenten en studenten had het gevoel dat het vak burgerschap bij hen op school niet serieus wordt genomen. Een docent vertelde dat bij haar op school het vak nauwelijks aanzien geniet:

“Burgerschap is een bezemvak waar iedereen die nog wat uurtjes over heeft op wordt gezet, tijdens de onhandigste momenten in het rooster.”

Ook studenten willen het vak in veel gevallen herpositioneren, met meer aandacht voor levensechte vraagstukken en betekenisvolle opdrachten. Zo vertelde een van hen:

“We willen serieus genomen worden. Soms voel ik mij een kleuter, als ik werkboekopdrachtjes aan het aftikken ben, terwijl ik uitgedaagd wil worden door een goede docent.”

Om het vak te verbeteren, identificeerden de studenten en docenten vijf belangrijke thema’s:

1. Vergroot het eigenaarschap van studenten

Studenten ervaren het vak burgerschap vaak als een vervelende verplichting, waarvan ze meestal niet de relevantie van inzien. Dat kan en moet beter. Juist omdat burgerschap raakt aan vraagstukken waar ze zelf in hun dagelijkse leven mee te maken hebben: culturele diversiteit, persoonlijke waarden, politieke belangen en maatschappelijke veranderingen. Wij geloven daarom dat studenten veel meer verantwoordelijkheid en eigenaarschap zouden moeten krijgen bij de invulling van dit vak. Zo wordt de intrinsieke motivatie van studenten aangesproken en wordt het vak ook relevanter.

2. Koppel theorie met de praktijk

Op veel mbo-scholen wordt burgerschap voor verreweg het grootste gedeelte uit een boek geleerd met wat theorie, en moeten er opdrachten aan de hand van dat boek gemaakt worden. Op die manier komt het vak niet tot leven. Veel teams opperden dan ook dat burgerschap veel meer in de praktijk moet plaatsvinden. De school uit, de wereld in!Burgerschap moet veel meer in de praktijk plaatsvinden. De school uit, de wereld in!

3. Investeer in vakbekwame docenten

Het lijkt een open deur, maar een goede docent maakt het verschil. Bij burgerschap geldt nu nog dat iedereen het vak geven mag. Daar moet verandering in komen. Daarom zouden er speciale trajecten moeten komen voor docenten die burgerschapsonderwijs geven. Retorisch vroeg een van de deelnemers zich af: wiskunde wordt toch ook niet gegeven door de docent Spaans?

4. Zorg voor duidelijke kaders van het vak

Burgerschap kent nu een inspanningsverplichting++InspanningsverplichtingVoor burgerschap geldt een inspanningsverplichting in plaats van een (bij de meeste vakken gehanteerde) resultaatverplichting. De mbo-school legt op basis van het burgerschapsdocument een inspanning voor de student vast in de onderwijs- en examenregeling. Hier moet de student aan voldoen om het mbo-diploma te behalen. Lees meer. Studenten hoeven alleen maar aanwezig te zijn in de lessen en opdrachten in te leveren. Dat zegt helaas niets over de kwaliteit van de leerervaring. Daarom pleiten enkele teams voor duidelijkere en betere kaders. Dat zorgt ook voor meer eenheid binnen en tussen de mbo’s.

5. Verbeter het imago van het burgerschapsonderwijs

Burgerschap is een belangrijk vak. Zo moet het ook binnen de school en daarbuiten gezien worden. Dat is nu echter niet het geval. Studenten hebben vaak een inspanningsverplichting, wat wil zeggen dat enkel fysieke aanwezigheid tijdens de lessen genoeg is voor een voldoende. En zoals gezegd heeft op sommige mbo’s het vak de status van een bezemvak: elke docent met wat uurtjes over mag het vak geven. Dat is funest voor de status en kwaliteit van het vak. Verschillende teams bedachten hoe de waardering van het vak bij studenten, docenten, opleidingsmanagers en schoolbestuurders verhoogd kan worden. Zij denken: als we het vak niet belangrijk vinden, dan zal het ook nooit belangrijk worden.Verschillende teams bedachten hoe de waardering van het vak bij studenten, docenten, opleidingsmanagers en schoolbestuurders verhoogd kan worden. Zij denken: als we het vak niet belangrijk vinden, dan zal het ook nooit belangrijk worden.

MBO BurgerschapLab

Tijdens de sessies werkten studenten en docenten op gelijkwaardig niveau met elkaar samen.

Burgerschapapp, Student Gebonden Budget Burgerschap en meer

Op basis van de vijf thema’s werden door vijftien interdisciplinaire teams van docenten en studenten vijftien concrete ideeën voor beter burgerschapsonderwijs uitgewerkt. Zo bedacht een van de groepen een burgerschapsapp waarop studenten en docenten samen burgerschapsonderwijs kunnen ontwikkelen en studenten zelf kiezen welke excursies, gastlessen, workshops en opdrachten ze volgen. Een andere groep kwam op het idee van een prototype voor het Burgerschapsbureau. Zo’n bureau koppelt docenten aan externe, mogelijk interessante professionals die geschikt kunnen zijn voor gastlessen, praktijkopdrachten of werkbezoeken. Zo wordt het gemakkelijker om theorie en praktijk aan elkaar te koppelen. Een derde idee was het SGBB: Student Gebonden Budget Burgerschap. Het SGBB is een pas waarmee studenten bedrijven, musea, sportclubs en culturele instellingen kunnen bezoeken. Studenten worden zo in staat gesteld hun eigen excursies te organiseren en op die manier zelf invulling te geven aan betekenisvol burgerschapsonderwijs. Deze drie voorbeelden zijn slechts een kleine greep uit de vijftien voorstellen++Vijftien voorstellenAls je geïnteresseerd bent in alle plannen, en de belangrijkste thema’s en ideeën over burgerschap, kan je verder lezen in deze publicatie. die zijn ontwikkeld.

Doorontwikkeling van de ideeën

Op woensdag 27 maart 2019 werden al deze voorstellen gepresenteerd. Voor drie voorstellen ligt een aanjaagsubsidie van 50.000 euro klaar om verder door te ontwikkelen. Minister Ingrid van Engelshoven was enorm enthousiast over het project en de opbrengsten. Minister Ingrid van Engelshoven was enorm enthousiast over het project en de opbrengsten. Daarbij sloot ze zich aan bij de visie dat burgerschap een vak is dat moet worden ervaren. Daarbij sloot ze zich aan bij de visie van de deelnemers van de MBO BurgerschapLabs dat burgerschap een vak is dat moet worden ervaren:

“Breng buiten naar binnen en ga de maatschappij in! Met deze voorstellen hoeft het verbeteren van burgerschapsonderwijs helemaal niet ingewikkeld te zijn. Er zitten zelfs al hele concrete plannen tussen.”

Een jury kreeg de schone taak om het beste idee te kiezen waarmee burgerschap interessanter, relevanter en beter wordt. Na enig wikken en wegen kwam de Blanco Methode als winnaar uit de bus. Volgens het team van de Blanco Methode moeten studenten mede-eigenaar worden van burgerschap. Zij geloven erin dat studenten meer vanuit intrinsieke motivatie zullen werken als docenten en studenten samen vorm geven aan de invulling van het vak. In hun methode kiezen studenten uit het derde en vierde jaar van hun opleiding elk blok een eigen onderwerp binnen de vier dimensies van burgerschapsonderwijs++Vier dimensies van burgerschapsonderwijsIn het burgerschapsonderwijs in Nederland wordt gewerkt met vier dimensies van burgerschap. De politiek-juridische, de economische, de sociaal-maatschappelijke, en de dimensie vitaal burgerschap. MBO’s dienen aan elk van deze dimensies aandacht te geven. Meer informatie over de dimensies en open source lesmateriaal is hier te vinden.
. Daar gaan ze in kleine teams en onder begeleiding van hun docent aan werken. De Blanco Methode wordt landelijk ondersteund met een digitale leeromgeving. In hun voorstel schrijven ze:

“op de website www.burgerschapmbo.nl komt een databank waar docenten lesmateriaal van de verschillende dimensies op vorm en inhoud uit kunnen gebruiken. Verder kan aan deze site ook een digitale bibliotheek toegevoegd worden, waar zowel docenten als studenten gebruik van kunnen maken.”

In de komende maanden gaan de initiatiefnemers van de Blanco Methode aan de slag met de 50.000 euro om hun plan verder uit te werken. Voor twee andere teams zijn de komende weken nog spannend. Via een publieke stemming maken ook nog twee andere ideeën kans om gerealiseerd te worden. Wie dat gaan worden, kan jij mede-bepalen. Je hebt nog tot dinsdag 30 april om via deze link te stemmen op een van de andere voorstellen!

Wil je meer weten over het programma MBO BurgerschapLabs of de publicatie? Neem dan contact op met Dennis van den Berg via db@kl.nl.