Tijdelijke huisvesting: bottleneck voor vernieuwing verpleeghuizen

Bejaardenhuizen hebben plaatsgemaakt voor verpleeghuizen. Dat is een ingreep met een (nu al) enorm effect op onze samenleving maar de échte klap moet nog komen. Tot 2060 vergrijst Nederland in rap tempo – in Amsterdam stijgt het aantal 65-plussers tot 2030 met 44 procent.++Duizelingwekkende cijfersDeze cijfers zijn gepubliceerd door de gemeente Amsterdam als onderdeel van een stedelijk onderzoek naar vergrijzing. Enorme getallen die je doen duizelen, zeker als je de huidige stand van de voorzieningen en hulpbronnen voor ouderen in ogenschouw neemt. Denk aan verpleeghuizen waarvan de ontwerpprincipes uit de jaren ‘50 stammen, een (nu al) dramatisch tekort aan seniorenwoningen of overvraagde mantelzorgers.

Onder druk van deze verschuiving gebeurt er nog veel te weinig om in 2030 te kunnen voldoen aan goede zorg op de juiste plek voor de mensen die het het meest nodig hebben. Er ontstaan mondjesmaat nieuwe concepten, en organisaties zijn hun bestaande voorzieningen aan het vernieuwen.++De praktijkZo werken Kennisland en Cordaan bijvoorbeeld samen aan de transformatie van een verpleeghuis in Buitenveldert. Lees meer Dat gaat gemakkelijker als je zelf bezitter bent van het vastgoed en als het economisch vergaand is afgeschreven. Maar alle instellingen staan voor de vraag: ben je met je huidige voorziening ook in 2030 nog in staat om ouderen met een zware zorg- en ondersteuningsvraag op een waardige, prettige manier te huisvesten? En zal het lukken om ook voldoende aantrekkelijk te blijven voor de krapper wordende arbeidsmarkt? Er is echt werk aan de winkel. Ik hoop dat verpleeghuizen de komende jaren en masse gaan vernieuwen – niet om aan de eisen van nu te voldoen, maar om toekomstbestendig teBen je met je huidige voorziening ook in 2030 nog in staat om ouderen met een zware zorg- en ondersteuningsvraag op een waardige, prettige manier te huisvesten? worden.

Waar blijven de bewoners tijdens de transformatie?

Ik voorzie een belangrijk probleem bij die transformatie: de mensen die in deze instellingen wonen, moeten tijdelijk elders gehuisvest worden. De verpleegzorginstellingen die wij spreken hebben er zelf geen voorziening voor, en in het slechtste geval (en dit voorbeeld is rechtstreeks uit de praktijk gegrepen) houdt het gebrek aan tijdelijke huisvesting de broodnodige vernieuwing zelfs tegen. De wil om te vernieuwen is er bij dit Amsterdamse zorgcentrum, de urgentie wordt volop gezien, de verhuurder wil ook meedoen, maar er is geen plek voor de bewoners. Als aan die voorwaarde zou worden voldaan, zou vandaag nog gestart kunnen worden, want de plannen liggen klaar. Van een andere instelling, die al begonnen is met de vernieuwing van een grote verpleegzorglocatie, heb ik begrepen dat zij het probleem van tijdelijke herhuisvesting binnen twee à drie jaar zien aankomen. Ook hier zijn de plannen in ontwikkeling.

Bejaardenhuis St. Jacob

Bejaardenhuis St. Jacob aan Middenlaan te Amsterdam wordt verbouwd, recreatiezaal. (1972)

De oplossing

Maak een stedelijke of desnoods regionale voorziening voor en door lokale verpleegzorginstellingen. Gebruik hiervoor een pand dat (deels) leeg staat of waarvoor een nieuwe bestemming wordt gezocht. Die zijn er, oh ironie, ook in de verpleegzorgsector voldoende te vinden. Dat pand krijgt de functie van tijdelijke woonruimte voor bewoners van instellingen die aan het transformeren zijn. Het is niet prettig om tijdelijk te moeten verhuizen maar het kan de veranderingen in het verpleeghuis drastisch versnellen.Het is niet prettig om tijdelijk te moeten verhuizen maar het kan de veranderingen in het verpleeghuis drastisch versnellen. Zo kunnen de bewoners zo snel mogelijk weer terug naar hun eigen, intussen drastisch verbeterde, plek die inmiddels klaar is gemaakt voor de toekomst.

Zoals zo vaak bij oplossingen die te simpel lijken om waar te zijn: zo makkelijk is het allemaal niet. De verschillende doelgroepen van de verpleeghuiszorg (vooral de psychogeriatrische en somatische++Psychogeriatrisch en somatischBij psychogeriatrisch kun je bijvoorbeeld denken aan ouderen met dementie, bij somatisch aan ouderen met Parkinson.) vragen allemaal andere soorten zorg en de verhoudingen tussen deze groepen verschillen per instelling, net zoals de hoeveelheid benodigde kamers en bedden. Daarnaast: wie zal dit gaan betalen? Met deze, en vast veel meer, zaken moeten we rekening houden in de uitwerking.

Aangezien de verpleeghuiszorg zal blijven veranderen de komende decennia, moet er toch een case te maken zijn voor de realisatie van bovengenoemde oplossing? Zowel de zorgverzekeraars, de instellingen, de gemeenten als de Rijksoverheid hebben directe belangen bij vernieuwing van de verpleeghuiszorg, dus het lijkt me dat financiering ook te organiseren moet zijn. Er liggen nog heel veel vragen maar de eerste is toch wel: bestaat dit al? Als dat zo is, of je bent ermee bezig, dan maak ik graag een afspraak.