Schuldhulpverlening, we zetten onze ‘Schouders Eronder’!

Twintig procent van de huishoudens In Nederland heeft risicovolle of problematische schulden. Door de coronacrisis zal dit nog verder toenemen++Corona en schuldenVanwege de onzekere financiële situatie door corona lopen veel ondernemers, studenten, zzp’ers en flexkrachten een verhoogd risico op schulden. De gemeente Amstelveen bijvoorbeeld, registreerde sinds de uitbraak van het virus vijftig procent meer aanvragen voor schuldhulpverlening dan in de maanden ervoor.. Een deel van deze mensen met schulden komt niet meer op eigen kracht uit de schulden en doet een beroep op schuldhulpverlening. Lokale overheden en ketenpartners hebben veel aandacht voor het vergroten van de effectiviteit van schuldhulpverlening. Maar dit blijkt niet eenvoudig: schuldenproblematiek staat vaak niet op zichzelf en vraagt om passende ondersteuning met inzet van verschillende, goed met elkaar samenwerkende professionals. De versnipperde keten en de complexe, starre regelgeving bemoeilijken het bieden van maatwerk.

Schouders Eronder

In 2017 startte het programma Schouders Eronder, een samenwerkingsverband van Divosa, Landelijke Cliëntenraad, NVVK (branchevereniging voor schuldhulp en financiële dienstverlening), Sociaal Werk Nederland en VNG (Vereniging van Nederlandse Gemeenten). Schouders Eronder heeft als doel het vakmanschap van schuldhulpverlening verder te professionaliseren. 

Actieonderzoek in werkplaatsen

Voor Schouders Eronder organiseert Kennisland zogenoemde ‘werkplaatsen’Vanuit onze ervaring met het ontwerpen en uitvoeren van praktijk- en actiegerichte aanpakken begeleiden wij deze werkplaatsen met als doel: effectievere schuldhulpverlening in een lerende organisatie. in drie gemeenten++Drie gemeentenWe starten met de werkplaatsen in Almere en bij Stroomopwaarts (een samenwerkingsverband op het gebied van Werk en Inkomen van de gemeenten Maassluis, Vlaardingen en Schiedam). Na de zomer komt daar nog een derde gemeente bij. Update: daar is in 2022 het Zeeuwse Walcheren bijgekomen als vierde plek. waarbij één gemeentelijke organisatie samen met de ketenpartners een vraagstuk methodisch aanpakt en werkt aan een verbeterd werkproces: leren door te doen.

Binnen een werkplaats staat één vraagstuk centraal waarin regionale of gemeentelijke ketenpartners (bijvoorbeeld gemeente, sociaal werk, cliëntenraad, onderwijs, werkgevers) samen werken aan verbetering van de dienstverlening. 

Vanuit onze ervaring met het ontwerpen en uitvoeren van praktijk- en actiegerichte aanpakken begeleiden wij deze werkplaatsen met als doel: effectievere schuldhulpverlening in een lerende organisatie. De werkplaatsen zijn een vorm van actieonderzoek: diverse professionals, die beleidsmatig of in de praktijk betrokken zijn bij bewoners met schuldenproblematiek, proberen nieuwe dingen uit, reflecteren hierop en ontwikkelen zo al doende innovatieve oplossingen en werkwijzen om mensen met schulden beter te ondersteunen. Met deze aanpak nodigen we alle ketenpartners uit om permanent te blijven leren en de effecten van dat leren continu te evalueren. Met deze aanpak nodigen we alle ketenpartners uit om permanent te blijven leren en de effecten van dat leren continu te evalueren. 

Methodiek in drie stappen

De methodiek van Schouders Eronder bestaat uit drie stappen: 1) probleemanalyse 2) oplossingen verkennen en (3) actieplan opstellen, verbeterstappen invoeren en evalueren. Bij de probleemanalyse kijken de diverse samenwerkende professionals vanuit verschillende perspectieven naar de knelpunten binnen de schuldhulpverlening. Het perspectief van de mensen om wie het gaat, degenen met schulden, staat daarbij centraal.Het perspectief van de mensen om wie het gaat, degenen met schulden, staat centraal. Hoe worden zij het liefst ondersteund? Is er voldoende kennis en kunde bij professionals? Verloopt de samenwerking in de keten goed en heeft een schuldhulpverlener voldoende bestuurlijk mandaat om te doen wat hij/zij nodig acht? Bij het verkennen en bedenken van oplossingen wordt gebruikgemaakt van casuïstiek, wetenschappelijke inzichten en de praktijkervaring van alle deelnemers. Verder is het belangrijk bij deze methodiek dat deelnemers samen naar oplossingen zoeken en deze meteen in de praktijk brengen. Deelnemers ervaren meteen wat wel en niet goed werkt.

Deze methodiek wordt nu voor het eerst in de praktijk van schuldhulpverlening getest.Deze methodiek wordt nu voor het eerst in de praktijk van schuldhulpverlening getest. Schouders Eronder en Kennisland verfijnen de methodiek op basis van wat we leren in de werkplaatsen. Het doel is dat aan het eind van het project++TussenstandLees hier onze bevindingen halverwege het project (eind 2020). ook andere gemeenten de methodiek kunnen toepassen om hun schuldhulpverlening verder te professionaliseren.

In 2021 hebben we de Schouders Eronder methodiek geëvalueerd. De aanpak blijkt zeker bij te dragen aan het vergroten van de effectiviteit van de praktijk van schuldhulpverlening. Vanaf eind 2021 worden er vanuit het programma Schouders Eronder op dertig plekken in Nederland nieuwe werkplaatsen opgezet. Kennisland verzorgt sinds begin 2022 de procesbegeleiding bij de Werkplaats in Walcheren (Zeeland) waarin de schuldhulpverleningsorganisatie Orionis samen met diverse ketenpartners aan de slag gaat met de vraag ‘hoe kunnen we jongeren met schulden beter bereiken en zodanig ondersteunen dat hun financiële zelfredzaamheid duurzaam wordt versterkt?’