Toekomstpioniers: Met alle betrokkenen in gesprek over onderwijskeuzes en je ontwikkelen in Lelystad

Lelystad bereidt zich voor op groei. In 2040 wil het de ‘levendige hoofdstad van de nieuwe natuur’ zijn, met naar verwachting tussen de 100.000 en 132.000 inwoners. Samen met de gemeenschap zijn er stevige ambities geformuleerd voor hoe de toekomst van de stad eruitziet. Een vernieuwing en verbreding van het onderwijsaanbod is daar een belangrijk onderdeel van. Er komen immers steeds meer kinderen en jongeren bij. 

De uitdaging ligt echter niet alleen in groei. Uit de Onderwijsmonitor van Lelystad uit 2022 blijkt dat steeds meer jongeren uit Lelystad ervoor kiezen om voortgezet onderwijs of een mbo-opleiding te volgen buiten Lelystad++Onderwijsmonitor“…12% van deze leerlingen volgt onderwijs op een school buiten Lelystad. Het gaat om 529 leerlingen. Het aantal en percentage Lelystadse leerlingen dat voortgezet onderwijs volgt op een school buiten Lelystad is in de afgelopen jaren toegenomen.” Uit: Onderwijsmonitor Lelystad 2022, p. 33.. De Gemeente Lelystad is benieuwd hoe de keuze voor een school of vervolgopleiding tot stand komt en waar kinderen, jongeren, docenten en ouders kansen zien voor een verbetering of aanvulling van het onderwijsaanbod. Samen met hen onderzoeken we hoe Lelystad een aantrekkelijke stad kan worden om te leren en je te ontwikkelen. 

Een waarderend onderzoek

Kennisland heeft al bijna 25 jaar ervaring in het begeleiden van projecten waarbij onderwijsvernieuwing samen met leerlingen, ouders en onderwijsprofessionals wordt vormgegeven, met de directbetrokkenen dus. Bijvoorbeeld bij het project Onze Nieuwe School. We vroegen de inwoners van Amsterdam om met nieuwe onderwijsconcepten te komen. Het resultaat: drie nieuwe scholen, een berg aan geleerde lessen én een landelijke wetswijziging waardoor het oprichten van een school gemakkelijker is geworden. We organiseerden ook meerdere JeugdLabs: challenges++ChallengesEen prijsvraag – meestal verbonden aan specifieke beleidsdoelstellingen en gecombineerd met een ondersteuningsprogramma – levert een rijkdom aan innovatieve ideeën en initiatieven vanuit de hele samenleving op: van inwoners, lokale overheden, bedrijven en onderwijs tot maatschappelijke organisaties. Het is een instrument voor het crowdsourcen van vernieuwing waarmee je vooral ook de unusual suspects bereikt. Beleid en praktijk komen samen in concrete initiatieven. waarbij jongeren aan de slag gaan met het onderzoeken en oplossen van maatschappelijke vraagstukken. Wij zijn ervan overtuigd dat we de denk- en doekracht van zowel professionals uit het veld als die van kinderen en jongeren zelf hard nodig hebben om tot vernieuwende oplossingen te komen.Wij zijn ervan overtuigd dat we de denk- en doekracht van zowel professionals uit het veld als die van kinderen en jongeren zelf hard nodig hebben om tot vernieuwende oplossingen te komen.

Daarom zijn we in juni 2023 begonnen met een breed opgezet waarderend actieonderzoek++ActieonderzoekOnderzoeksmethode waarbij participatie van de mensen om wie het gaat centraal staat. Zij doen niet alleen mee met het beantwoorden van de onderzoeksvragen, maar ook met de analyse van de onderzoeksresultaten en het nadenken over de toepassing van de uitkomsten. Anders dan wetenschappelijk onderzoek is het belangrijkste doel om met elkaar in beweging te komen: al onderzoekende de situatie veranderen. Lees meer over het project Lelystad Onderwijslab. Die moeten we even toelichten: waarderend omdat we willen weten wat goed gaat, waar mensen enthousiast van worden en welke parels we kunnen helpen groeien. Actieonderzoek omdat we samen met de mensen om wie het gaat zowel onderzoeken als in beweging komen. Ze delen niet alleen hun eigen ervaringen, maar bedenken ook oplossingen. 

We gaan in gesprek met minimaal honderd po-, honderd vo- en honderd mbo-leerlingen. Hoe kiezen zij voor een school? Wat vinden ze belangrijk? Wat gaat goed op school en in Lelystad? Welke mogelijkheden voor verbetering zien zij? Zo proberen we een zo goed mogelijk begrip te krijgen van de beweegredenen van leerlingen en tegelijkertijd al goede ideeën te verzamelen om mee aan de slag te gaan. Daarnaast spreken we ook met minimaal vijftig docenten en vijftig ouders om ook hun perspectief mee te nemen. We analyseren de resultaten met z’n allen.

Een tipje van de sluier: zes inzichten 

We kunnen eigenlijk niet wachten om alvast wat inzichten te delen die uit de eerste gesprekken zijn gekomen. Elk inzicht roept weer nieuwe vragen op, geeft stof tot nadenken. 

1. Er is niet voor iedereen een passende school. Jongeren gaan het liefst dichtbij naar school, met vrienden, terwijl ouders een passende school belangrijker vinden. Vaak zijn het de ouders die bepalen dat hun kinderen buiten Lelystad naar school gaan wanneer er geen passende school is. Passend kan gaan over de grootte (is er voldoende persoonlijke aandacht), het aanbod (kan ik leren wat ik wil leren) en de identiteit (past de school bij mijn waarden en kan ik er mezelf zijn). 
2. Imago en van-horen-zeggen hebben veel invloed op de schoolkeuze. Er lijkt een kloof te bestaan tussen het daadwerkelijke aanbod en wat mensen denken dat er is. Dat geldt ook voor negatieve verhalen die rondgaan en blijven plakken. Hoe vertellen we een realistisch en positief verhaal over het aanbod in Lelystad? Daar hebben de leerlingen al goede ideeën voor bedachtHoe vertellen we een realistisch en positief verhaal over het aanbod in Lelystad? Daar hebben de leerlingen al goede ideeën voor bedacht., zoals het invoeren van meeloopdagen of inzicht krijgen in hoe een school kan helpen bij jouw zwakke én goede punten. 
3. Om goed te kunnen leren, moet je je veilig voelen. Dit lijkt een no-brainer, maar het blijkt een van de door leerlingen meest genoemde factoren. Onveiligheid in je woonomgeving (denk aan pesten, ruzie, criminaliteit, nare thuissituatie) neem je mee de klas in. 
4. Het helpt om te weten waar je het voor doet. Niet gemotiveerd zijn leidt vaak tot een negatieve sfeer in de klas en een negatief zelfbeeld. Weten dat je een toekomstperspectief hebt in Lelystad, met goede voorbeelden om naar toe te leven maakt het leuker om naar school te gaan. Leerlingen willen meer aansluiting op de praktijk, gastlessen van professionals en lokale rolmodellen, en bezoeken bij inspirerende bedrijven en organisaties. 
5. Maak onderwijs prikkelend. Iedereen leert op verschillende manieren. Maar vrijwel alle leerlingen geven aan dat ze dromen van lessen waarop ze telkens weer worden uitgedaagd om op andere manieren met de stof aan de slag te gaan. Met challenges, samenwerkopdrachten, dingen maken of bedenken. Leerlingen hebben ideeën te over. Maar wordt er ook echt naar ze geluisterd?Leerlingen hebben ideeën te over. Maar wordt er ook echt naar ze geluisterd?
6. Ontwikkelen doe je ook buiten de school. Tot slot, hoewel dit nog maar een handgreep is van de tussentijdse inzichten, een tegeltjeswijsheid. It takes a village to raise a child. Kinderen en jongeren hebben grote behoefte aan plaatsen waar ze elkaar kunnen ontmoeten, om bij te dragen aan hun stad met creatieve ideeën en om hun interesses en talenten te kunnen ontwikkelen, ook buiten de school. Hoe kunnen we het buitenschoolse aanbod nog meer op hun behoeftes laten aansluiten? Hoe kan de omgeving rondom school bijdragen aan prikkelend onderwijs, sociale veiligheid, motivatie en perspectief, aan een positief verhaal en ruimte voor jongeren die niet in de normale hokjes passen?