Actieonderzoek leerlingparticipatie op het Kandinsky College

Het Kandinsky College zoekt naar manieren om leerlingen meer te betrekken bij de vormgeving van hun onderwijs en bij maatschappelijke vraagstukken die spelen binnen en buiten de school. Docenten zien dat allerlei thema’s snel politiek worden en raken aan waarden en identiteit. Daarnaast merken docenten dat veel leerlingen zich niet aangesproken voelen bij bestaande initiatieven om leerlingen te betrekken. Hoe kan dat beter? Kennisland startte een actieonderzoek++Lees meerLees hier meer over dit actieonderzoek naar polarisatie op school. waarbij we samen met de leerlingenraad, onderzochten hoe je leerlingparticipatie op een inclusieve en effectieve manier kunt vormgeven. In dit artikel delen we wat we daarbij geleerd hebben in de hoop andere scholen te inspireren om ook aan de slag te gaan met leerlingparticipatie.

Co-creatie met de leerlingenraad

Vanuit de gedachte ‘denk groot, maar begin klein’ zijn we het actieonderzoek gestart met de leerlingenraad, met als doel om die slagvaardiger te maken en hun rol als vertegenwoordiger van hun medeleerlingen te versterken. Tijdens de kick-off gaven leerlingen antwoord op de vraag: wat denk jij dat leerlingen op het Kandinsky College bezighoudt? De leerlingen benoemden allerlei thema’s en vraagstukken waar leerlingen zich zorgen over maken of waar ze verandering in zouden willen zien. Uiteindelijk koos de leerlingenraad twee thema’s waarop zij actie wilden ondernemen: discriminatie en stress. De leden van de leerlingenraad gingen op onderzoek uit om te achterhalen hoe hun medeleerlingen over deze thema’s denken. En wat voor oplossingen zij zien om discriminatie of stress te verminderen. Een van uitgangspunten was om ook leerlingen te betrekken die in veel gevallen niet gehoord worden.Een van uitgangspunten was om ook leerlingen te betrekken die in veel gevallen niet gehoord worden.

Dit resulteerde in twee concrete acties die leerlingen volledig zelfstandig georganiseerd hebben:

1. Leerlingen aan zet: stress
Voor het thema ‘stress’ ontwikkelden de leerlingen een online enquête, die door 292 medeleerlingen werd ingevuld. Dit leverde waardevolle inzichten op. Zo bleek dat meer dan de helft van de leerlingen vaak stress door school ervaart, vooral door de hoeveelheid toetsen. Als mogelijke oplossingen zien zij het aanbieden van goede stilteruimten, meer vrijheid om te kunnen kiezen voor zelfstandig werken of lessen volgen++OnderwijstijdDit sluit goed aan bij de pilot onderwijstijd vo., docenten én leerlingen wijzen op de regels uit het leerlingenstatuut (er is een maximaal aantal toetsen per week) en het organiseren van ‘klaaguurtjes’ voor leerlingen.

2. Leerlingen aan zet: discriminatie
De groep die zich richtte op discriminatie koos voor mentorlessen als aanpak. In vijf klassen spraken ze met leerlingen over hun ervaringen met discriminatie++Bespreekbaar makenUit onderzoek blijkt dat het bespreekbaar maken van discriminatie onder jongeren geen of zelfs een averechts effect kan hebben als je het niet op de juiste manier doet. Wil je het thema discriminatie ook bespreekbaar maken binnen je school? Check dan eens dit en dit. . Het werd duidelijk dat discriminatie vaak voorkomt in de vorm van ‘grappen’ over culturele achtergrond, huidskleur of geaardheid. Ook al vonden leerlingen het een moeilijk thema om te bespreken, ze benadrukten dat het belangrijk is om het thema vaker bespreekbaar te maken, het liefst via belevingsmethoden, zoals films, theater en literatuur.Leerlingen benadrukten dat het belangrijk is om het thema discriminatie vaker bespreekbaar te maken, het liefst via belevingsmethoden, zoals films, theater en literatuur.

“Tijdens Engelse les hebben we de film ‘Invictus’ gekeken en er daarna met elkaar over gesproken. Dat was een heel mooi gesprek met de klas.” – leerling

Dit schooljaar gaat de leerlingenraad aan de slag met het uitvoeren van een aantal oplossingen. Lees verder onder de foto voor onze geleerde lessen.

Geleerde lessen over leerlingparticipatie

1. Thematisch werken motiveert leerlingen. De focus op een groter thema of vraagstuk waar leerlingen langere tijd mee aan de slag gaan werkt goed. Essentieel is dat leerlingen zélf het thema mogen kiezen. Hierdoor ervaren zij eigenaarschap.

2. Leerlingen aan zet = omgaan met het onverwachte. Als je leerlingen écht in de lead wil zetten, is het nodig om op sommige vlakken de controle los te laten.Als je leerlingen écht in de lead wil zetten, is het nodig om op sommige vlakken de controle los te laten. Van tevoren wisten we bijvoorbeeld niet met welke thema’s leerlingen aan de slag wilden gaan en ook niet op welke manier zij dat wilden doen. Dit zorgde ervoor dat we als onderzoeksteam soms snel moesten schakelen, zoeken naar een balans tussen kaders bieden en ruimte geven, tussen uitdagen en behoeden. Dat is spannend, maar ook leuk.

“Ik heb het idee dat jullie docenten nu écht naar ons luisteren.” – leerling uit de leerlingenraad

3. Soms is het proces belangrijker dan de inhoud. Om energie en slagkracht van de leerlingen te behouden was snelheid en actie in sommige gevallen belangrijker dan inhoud en zorgvuldigheid.

4. Begeleiden van leerlingparticipatie kost tijd. (Activerende) werkvormen bedenken, bijeenkomsten begeleiden, leerlingen ondersteunen bij de uitvoering van hun plannen, andere docenten op de hoogte brengen van de plannen, communicatie met de leerlingen (uitnodigen, afstemmen, terugkoppelen), het kost allemaal tijd en inspanning. Denk daarom vóórdat je aan de slag gaat met leerlingparticipatie goed na of er genoeg tijd en begeleiding beschikbaar is.

5. Structuur is cruciaal. Duidelijke afspraken, een jaarplanning en vaste bijeenkomsten zorgen voor continuïteit en betrokkenheid. Het begin van het schooljaar is een goed moment om samen met de leerlingenraad afspraken te maken over deelname en planning: wat betekent het om in de leerlingenraad te zitten? Wat wordt er van je verwacht?

6. Focus op actie en fysiek bij elkaar komen. Neem uitgebreid de tijd voor ijsbrekers en gebruik activerende werkvormen.Neem uitgebreid de tijd voor ijsbrekers en gebruik activerende werkvormen. Zorg voor eten en drinken. De associatie met meedoen en meedenken moet vooral ook leuk zijn.

Met deze inzichten hopen we andere scholen te inspireren om leerlingen actief te betrekken bij het onderwijs en maatschappelijke vraagstukken. Wil je ook aan de slag met leerlingparticipatie op je eigen school? Mail dan naar Fabienne (fr@kl.nl).