Is een organisatie waar geleerd wordt ook een lerende organisatie?
Leraren staakten de afgelopen week voor hun CAO. Het valt zeker niet te betwisten dat docenten een fatsoenlijk loon behoren te verdienen. Echter, er valt in het onderwijs zoveel meer te winnen dan alleen loonsverhoging. Namelijk een betere en leukere organisatie om in te werken.
Kan het ironischer? Terwijl in de meeste sectoren het idee van de ‘lerende organisatie’ alweer oud nieuws is en tot het standaardvocabulaire van de gemiddelde manager behoort lijkt dit uitgangspunt in het onderwijs vrij revolutionair te zijn. Een school is natuurlijk per definitie een organisatie waar geleerd wordt, maar in veel gevallen niet bepaald een ‘lerende organisatie’.
Een lerende organisatie is zo ingericht dat de kennis en ervaring die wordt opgedaan in het dagelijkse werkproces wordt gebruikt om in de toekomst nóg beter te functioneren. In zo’n organisatie wordt, ideaaltypisch, geluisterd naar de mensen die op de werkvloer worden geconfronteerd met mogelijke problemen, obstakels of die een verhelderend inzicht hebben in hoe iets beter zou kunnen. Niet zelden hebben relevante innovaties en uitvindingen op deze wijze het licht gezien.
Een pleidooi voor een lerende organisatie is geen pleidooi voor non-hierarchie. Op enkele uitzonderingen na zijn hierarchische structuren hard nodig om een organisatie werkbaar te maken. Wel vergt het idee van een lerende organisatie een bepaalde instelling van bestuurders. Zij moeten erkennen dat relevante kennis ook van ‘onderop’ kan komen en hier structureel enige ruimte voor bieden. De lerende organisatie gaat wat dat betreft ook heel erg over communicatie. Voelen medewerkers zich vrij om mee te denken over de organisatie? Worden zij hierin serieus genomen en hebben zij ook een geinstitutionaliseerde mogelijkheid om met een goed idee aan te komen?
Niet alleen vergt een daadwerkelijk lerende organisatie een bepaalde houding van leidinggevenden. Ook medewerkers zouden zich vaak meer bewust kunnen zijn van de rol die ze kunnen spelen in veranderingen. Het is een wisselwerking. Het is een voortdurend gesprek tussen werknemers en leidinggevende. Docenten, directie en bestuur.
Juist het onderwijs zou er wellicht van kunnen profiteren als scholen meer gezien gaan worden als lerende organisaties en niet alleen als organisaties waar geleerd wordt. Natuurlijk bestaat ‘hét onderwijs’ niet en zullen er ongetwijfeld scholen zijn die enigszins lijken op het hierboven beknopt beschreven ideaaltype. Toch doen de berichten uit onderwijsland vermoeden dat er op dit te vlak nog heel wat te winnen valt. Niet alleen leukere en beter functionerende scholen, maar op dit moment, aan de vooravond van een dreigend lerarentekort, misschien wel veel belangrijker: het enthousiasme van de docenten.