Innoveren door professionals

De publieke sector staat voor lastige tijden

Binnen de publieke sector is innovatie vaak iets wat bedacht wordt aan bestuurstafels (al dan niet geholpen door externe adviseurs) waarna de nieuwe oplossing van bovenaf en op een planmatige manier wordt ingevoerd. Nu is er in principe niks mis met een dergelijk innovatietraject, het blijkt alleen vaak slecht te werken voor vraagstukken die inherent sociaal van aard zijn. Sociale vraagstukken zoals bijvoorbeeld de schuldhulp­ problematiek of problemen in de jeugdzorg zijn namelijk van nature lastig vast te grijpen. Er zijn veel verschillende mensen en organisaties met uiteenlopende belangen bij betrokken en de vraagstukken overlappen elkaar, zijn complex en continu in flux. De kans dat je door een peperdure ingreep van bovenaf de situatie juist verergert is aanzienlijk. vele voorbeelden, zoals het falen van het elektronisch patiëntendossier of de invoering van de ov­chipkaart, maken duidelijk dat zelfs bij innovaties die op het eerste gezicht technisch van aard lijken, een lineaire, top­down wijze van innoveren tot slechte resultaten leidt.

Slimme manieren van innoveren

Wat we nodig hebben is een nieuwe, slimmere manier van innoveren. Daarvoor heb je de creativiteit, kennis, en ervaring van de werkvloer nodig. Want het zijn juist de professionals die dagelijks invulling moeten geven aan beleid. Zij zijn degenen die vanuit de praktijk ‘zien’ hoe het werk slimmer gedaan kan worden en waar de beleidslogica vaak in strijd is met de logica van burgers. Juist in dit spanningsveld liggen aanknopingspunten om de publieke sector daadwerkelijk te verbeteren. bij fundamentele veranderingsprocessen moeten innovaties namelijk op verschillende niveaus hand in hand gaan. Sectoren, organisaties en mensen kunnen slechts samen veranderen. Maar door vanuit de praktijk te vertrekken ontstaan er nieuwe mogelijkheden die daarna verder kunnen worden verdiept en verbreed.

Slimmernetwerk

Er moet een beweging komen van professionals binnen de publieke sector die de ruimte krijgen om te innoveren en van elkaar willen leren om dat steeds slimmer te doen. Met deze ambitie is in 2011 Slimmernetwerk ontwikkeld. Slimmernetwerk is een omgeving die ruimte biedt voor kleinschalige experimenten. Professionals (en ook burgers) werken in heterogene teams in de zogenoemde Doetanks aan innovatieve oplossingen voor prangende maatschappelijke vraagstukken. Dit doen zij niet vanuit een vaste taakomschrijving of positie, maar omdat ze vanuit hun beroeps­ trots gemotiveerd zijn om tot meer publieke waarde te komen. Zo zijn er Doetanks actief rond problemen in de zorg, de politie, jeugdzorg, schuld­ hulp en binnen overheidsorganisaties zelf. Deze vernieuwers worden ondersteund door externe coaches, door het organiseren van kennis­ delingsbijeenkomsten, door het kennisportaal www.slimmernetwerk.nl, een digitale leeromgeving en door het organiseren van bestuurlijke steun door beslissers de resultaten verder te laten verspreiden en borgen.

Resultaten

Ondanks dat Slimmernetwerk nog maar kort actief is, rijst de vraag wat we nu kunnen leren over de startvraag, namelijk hoe je binnen de publieke sector effectiever en efficiënter kan innoveren. Ten eerste valt op – met name door het groeiend aantal leden van de Slimmernetwerk­community – dat het thema innoveren bij veel professionals in de publieke sector leeft en aanspreekt. Het aantal Doetanks is gestegen. professionals willen zich dus blijkbaar best inzetten om de kwaliteit van de publieke sector te verbeteren; niet alleen door erover te denken, maar ook door het zelf te doen! Ze doen dit overigens naast hun dagelijkse activiteiten en zonder extra inkomsten. Qua innovatiekracht is er ook veel om positief over te zijn: zo heeft de Doetank ‘Slim en verantwoord innen’ geleid tot een effectievere manier van schuldinning die zowel voor de burgers als voor de instanties tot betere resultaten leidt. De Doetank ‘Train je collega’ zorgde in 2011 in één week voor trainingen door collega’s onder 600 ambtenaren. voor 2012 zijn in één week in 24 organisaties (ministeries, gemeenten en publieke organisaties) circa 1000 trainingen gegeven zonder budget. En andere Doetanks zijn nog volop in ontwikkeling.

Effectieve en efficiënte innovatie is dus zeker mogelijk door horizontale samenwerking, multidisciplinariteit, open kennisdeling, netwerken en experimenteren actief te stimuleren. En dit leidt niet alleen tot slimmere oplossingen maar draagt ook bij aan het oplossend en innovatief vermogen van de publieke sector zelf. De enige manier om niet slechts de problemen van vandaag maar ook die van morgen het hoofd te kunnen bieden.

Slimmere overheid

Om ervoor te zorgen dat de innovaties niet kleinschalig en tamelijk geïsoleerd blijven, is het van belang dat via de Slimmernetwerk­community een olievlekwerking wordt ingezet. De ultieme ambitie is dat dit initiatief bijdraagt aan duurzame innovatie op organisatie­ en op maatschappelijk niveau. Dit wil zeggen dat burgers, medewerkers en organisaties op een zelforganiserende wijze innovaties (mee) ontwikkelen en realiseren. Hier­ voor is het nodig dat op alle niveaus geleerd wordt van het ‘horizontaal innoveren’ en dat ook binnen de overheid de organisatiestructuur zo wordt aangepast dat die daar ruimte voor biedt. Dit betekent dat de overheid zelf meer moet gaan opereren als platform voor samenwerken, experimenteren en innoveren. Dan werken we toe naar een overheid die adaptief, open en inclusief werkt aan maatschappelijke vraagstukken waarbij er maximaal gebruik wordt gemaakt van de creativiteit, kennis en kunde aanwezig in de samenleving zelf. Deze transitie begint met het besef dat we de manier waarop we naar innovatie kijken grondig moeten herzien.

In plaats van het louter met de mond en op schrift te onderschrijven dienen we actief op zoek te gaan naar nieuwe manieren van innoveren om het functioneren van de publieke sector te verbeteren.

Chris Sigaloff