Een recente hit op YouTube is de TEDx talk van Thomas Suarez, met meer dan anderhalf miljoen views sinds begin november. Het is natuurlijk een schattig gezicht, een twaalfjarig jongetje dat nonchalant staat te presenteren. Het is ook indrukwekkend: Thomas heeft al twee apps ontwikkeld die te koop zijn in de App Store van Apple, heeft zijn eigen bedrijf opgezet en geeft een Tedx Talk. Toch betwijfel ik of dat het is dat dit filmpje zo populair maakt. Het is namelijk helemaal niet zo uitzonderlijk. Er zijn veel kinderen met talenten zoals Thomas. Kinderen die ergens goed in zijn of er goed in willen worden. De reden dat dit filmpje mensen raakt is misschien eerder dat Thomas met zijn verhaal de vinger op een gevoelige plek van ons huidige onderwijs legt, namelijk dat scholen in veel opzichten niet voorbereid zijn op de toekomstige generatie.
Leren is creëren
Thomas Suarez zegt en passant een aantal fundamentele dingen over leren. Hij laat zien dat leren iets is wat je doet met anderen die je kunnen prikkelen en helpen. De school, maar ook de ouders, de Apple Store, boeken en medeleerlingen. Thomas geeft aan dat leren niet alleen gaat om informatie overdragen en consumeren, maar vooral om creëren; zelf dingen ontdekken en ontwikkelen. Kinderen zijn geen lege vaten die gevuld moeten worden. Veel van hen zitten vol met nieuwsgierigheid, problemen en passies. De kunst van het leren is juist hierbij aan te sluiten en dit te stimuleren, uit te breiden en besmettelijk te maken. Daardoor groeit de honger naar leren en nieuwe kennis. Thomas ging op zoek naar nieuwe oplossingen en nieuwe kennis door te starten vanuit iets dat hem bezighield. De steun die hij vervolgens kreeg was cruciaal. Zijn ouders daagden hem uit, leraren ondersteunden hem, medeleerlingen gingen mee op ontdekkingsreis, technologie maakte het mogelijk en handboeken en de computerwinkel gaven hem de benodigde kennis. Thomas startte een App Club op school waar hij samen met medeleerlingen zijn ontwikkelactiviteiten kon uitbreiden. De school faciliteerde de App Club. Zo kunnen ook andere kinderen, die misschien niet zo snel zijn als Thomas, met hem mee leren.
Onze scholen functioneren over het algemeen niet op deze manier. Bij de meeste scholen speelt technologie een marginale rol, zijn de leraren de zendende experts in plaats van de ondersteuners, staat het curriculum centraal en ligt de nadruk op kennisoverdracht. En ondanks dat er veel geïnnoveerd wordt, is deze vernieuwing vooral een optimalisatie van de bestaande opvattingen over leren en organiseren. Het type vernieuwing dat werkelijk zorgt voor een doorbraak komt maar op weinig scholen voor.
Klaar voor de Thomassen van morgen
Om ervoor te zorgen dat onze scholen klaar zijn voor de toekomst, klaar zijn voor de Thomassen van morgen, dienen scholen zich de vraag te stellen of ze voldoende ‘future proof’ zijn. Welke opvattingen en manieren van leren en organiseren zijn toe aan vernieuwing? Op 18 november in Warschau stond deze vraag centraal bij de ECNAIS-bijeenkomst van onafhankelijke scholen in Europa. Ik ga gaf hier een lezing met de titel ‘Rethinking Education’. Juist deze onafhankelijke scholen zijn vaak ontstaan omdat ze meer ruimte wilden creëren voor diversiteit en willen uitblinken in het anders-zijn. De scholen werden opgezet door pioniers en sociaal ondernemers, een groep die bij uitstek in de positie is om het voortouw te nemen in het ‘future proof’ maken van onze scholen. Zij kunnen als geen ander experimentele en radicale stappen zetten waar de rest van kan leren.
Deze scholen hebben echter ook moeite om innovatief te blijven en een lerende cultuur in stand te houden die hun in staat stelt continu te vernieuwen. Wat kan helpen is naar buiten kijken. De meest spraakmakende voorbeelden die ons denken over leren en educatie werkelijk op z’n kop zetten, vind je buiten het bestaande schoolsysteem. In zijn rapport ‘Learning from Extremes’ bevestigde Charles Leadbeater dit. De Khan Academy waar leerlingen online kunnen leren, het Hole in the Wall project waar kinderen samen met andere kinderen leren of de Barefoot College waar vrouwen leren door iets te maken, zijn stuk voor stuk voorbeelden die voor een doorbraak in ons denken over leren en doceren kunnen zorgen.
Wijze lessen
Wat we van bovenstaande voorbeelden kunnen opsteken is dat leren vooral plaatsvindt door het aantrekkelijk te maken en leerlingen te verleiden in plaats van te verplichten. Leren doe je door praktijk en theorie aan elkaar te koppelen. Leren kan worden ingezet om problemen op te lossen. Leren kan overal en altijd plaatsvinden. Leerlingen leren met en door elkaar en leraren dienen dit leerproces te ondersteunen.
Variatie mag en moet zelfs blijven bestaan. Het doel is niet om tot één model van de toekomst te komen. Niet alle scholen zijn gelijk en niet alle leerlingen zijn zoals Thomas Suarez. Wat we zeker wel moeten doen is bij de tijd blijven, anticiperen op de toekomst en onszelf continu afvragen wat er nodig om ons onderwijs ‘future proof’ te maken.
Chris Sigaloff