Blinde vlekken in gemeentelijke bureaucratiebestrijding

Beperkte politieke visie op organisatie en uitvoering
De Kafkabrigade bestudeerde de coalitieakkoorden op de mate van aandacht voor bureaucratiebestrijding: de uitdagingen in de organisatie en uitvoering van politieke ambities. Er is gekeken naar zeven thema’s: jeugdzorg, duurzaamheid, ondernemerschap, werk en inkomen, onderwijs, en de ambtelijke organisatie. Voor elk thema is de mate van aandacht gescoord op een schaal van 1 tot 3. Dat levert het volgende totaalbeeld op:

De aandacht van de nieuwe coalities gaat vooral uit naar (jeugd)zorg, ondernemers en ruimtelijke ordening. Veel genoemd in het kader van welzijn en jeugdzorg is het werken in sociale wijkteams. Zo stelt de Haagse coalitie dat deze ervoor “gaan zorgen dat mensen met complexe problemen goede ondersteuning en zorg krijgen en niet van het kastje naar de muur worden gestuurd”.

De bureaucratische regeldruk voor ondernemers is een ander veel terugkerend punt. Vergunningen moeten eenvoudiger en sneller aangevraagd kunnen worden (Utrecht), het systeem van ‘verlaatjes en geluidjes’ wordt versoepeld (Rotterdam) en ondernemers worden ondersteund via een speciaal ondernemersloket (Breda) of ondernemersplein (Almere).

Een ander veelgenoemd thema is het vereenvoudigen van het stelsel van vergunningen in de ruimtelijke ordening. Zo gaat de Utrechtse coalitie bestemmingsplannen flexibel maken en regelvrije zones creëren. En het college in Eindhoven wil de ruimtelijke ontwikkeling meer ruimte geven door vermindering en versimpeling van regels.

Daartegenover staat dat colleges weinig aandacht hebben voor het terugdringen van bureaucratie rond duurzaamheid, onderwijs en de ambtelijke organisatie. Rondom deze thema’s worden wel met enige regelmaat ambities geformuleerd, maar slechts zelden geven coalities blijk van inzicht in de manier waarop ze hun ambities willen realiseren. Dat is met name verontrustend als het gaat om onderwijs. De komende collegeperiode krijgt ook de decentralisatie van het passend onderwijs vorm. De verantwoordelijkheid hiervoor ligt bij regionale samenwerkingsverbanden. De democratische visievorming en controle daarop blijft echter achter. Passend onderwijs dreigt ‘de vergeten decentralisatie’ te worden.

Paarse krokodillenbrigade in Amsterdam
Opvallend is de enorme variatie in de aandacht van de gemeentelijke politiek voor de organisatie en uitvoering van ambities. In positieve zin valt de Amsterdamse coalitie op. In het hoofdstedelijke coalitieakkoord wordt meer aandacht aan bureaucratiebestrijding besteed dan je op basis van de verkiezingsprogramma’s en de moeizame coalitievorming verwacht. In elk hoofdstuk van het akkoord, behalve cultuur en sport, worden concrete voorstellen gedaan voor minder onnodige bureaucratie. De ‘ranking’ van de coalitieakkoorden van de tien grootste steden is als volgt:

In tegenstelling tot andere steden heeft de coalitie in Amsterdam veel aandacht voor reductie van regels, procedures en andere belastende bureaucratie voor burgers. Zo gaat de coalitie een eigen Kafkabrigade instellen om de dienstverlening naar ondernemers te verbeteren. De coalitie noemt dit de ‘Paarse krokodillenbrigade’. Ook snoeit de coalitie radicaal en concreet in de hoeveelheid regels: “De hondenbelasting, roerende zaakbelasting, reclamebelasting, en precariorechten worden afgeschaft en vervangen door algemene regels”.

Natuurlijk: een coalitieakkoord zegt niet alles. Het kan immers zo zijn dat de problemen in Amsterdam nu eenmaal groter of urgenter zijn dan in Almere. Maar toch. De aandacht van de politiek voor de ambtelijke organisatie, voor regelgeving en procedures, en voor de uitvoering van de vele ambities is een goed teken. Onderzoek leert dat ambtelijke organisaties zelden uit zichzelf veranderen. Het klassieke onderscheid dat de politiek over het ‘wat’ gaat en de ambtelijke organisatie over het ‘hoe’ is te kortzichtig. Zonder politiek leiderschap is organisatieverandering lastig en blijven disfunctionele regels, structuren en procedures in stand.

De Kafkabrigade hoopt dan ook dat alle nieuw gevormde coalities werk gaan maken van deze vraagstukken. Er is nog een wereld te winnen als het gaat om bureaucratiebestrijding. Om nieuw gevormde colleges van B&W hierin te ondersteunen biedt de Kafkabrigade een training ‘bestrijding regeldruk’ aan. De eerste tien colleges die zich melden ontvangen de training van één dagdeel gratis.