Terugblik Out of Office #14 ‘MOOCs: voorbij de hype’

Vorige week doken we tijdens Out of Office #14 in de wereld van MOOCs (Massive Open Online Courses). We stelden de vraag: welke mogelijkheden bieden MOOCs en andere digitale ontwikkelingen voor het reguliere onderwijs? En zijn MOOCs wel zo vrij toegankelijk als wordt geopperd? Samen met experts en ervaringsdeskundigen zochten we naar nieuwe inzichten. In deze terugblik vind je de vijf belangrijkste op een rij.

Tien jaar geleden werd gedacht dat MOOCs een revolutie voor het onderwijs teweeg zouden brengen; onderwijs zou nooit meer hetzelfde zijn. Dennis van den Berg had weinig vertrouwen in MOOCs. Tijdens zijn studie sociologie kon hij zich niet voorstellen dat hoorcolleges vervangen zouden worden door een online cursus: “Juist de gemeenschappelijke ervaring zorgt toch voor een soort magie?”

We beginnen de avond erg toepasselijk online: via de app Socrative kunnen de bezoekers door de avond heen antwoord geven op verschillende vragen. Zo komen we erachter dat de meerderheid van het publiek ooit al een MOOC heeft gedaan, maar ook dat de meesten nog nooit een MOOC volledig hebben afgerond. Een revolutie heeft dus (nog) niet plaatsgevonden, maar socioloog Bart van Heerikhuizen vindt dat we de opkomst van MOOCs niet moeten onderschatten.

1. Kennis en enthousiasme komt ook over op video

Bart van Heerikhuizen twijfelde of hij een MOOC wilde maken toen de Universiteit van Amsterdam hem dit vroeg vlak voordat hij na veertig jaar met pensioen ging. Zelf was hij altijd erg sceptisch geweest over digitalisering en McDonaldisering van het onderwijs++McDonaldiseringIn het komende jaar onderzoekt Dennis van den Berg in een serie artikelen hoe het onderwijs gedeMcDonaldiseerd kan worden. Het eerste artikel uit de serie vind je hier.. Toch ging hij de uitdaging aan. Vooral omdat hij hiervoor uit zijn eigen comfortzone zou moeten stappen. Hij moest behoorlijk wennen en na drie maanden experimenteren, vroeg hij zich af of iemand deze MOOC ooit zou willen zien. Echter binnen de kortste keren werd honderd keer gekeken naar zijn Classical Sociological Theory. Inmiddels is deze teller opgelopen tot 50.000, waarvan nu 25.000 studenten de MOOC daadwerkelijk hebben afgemaakt. “Ik heb door deze MOOC aan vier tot vijf keer zoveel studenten lesgegeven als tijdens de 40 jaar bij de Universiteit van Amsterdam.” aldus van Heerikhuizen.“Ik heb door MOOCs aan vier tot vijf keer zoveel studenten lesgegeven als tijdens de 40 jaar bij de Universiteit van Amsterdam.” aldus van Heerikhuizen.

Vanuit de hele wereld krijgt hij enthousiaste reacties en lovende woorden. Mensen delen hun persoonlijke verhaal en zijn erg geïnspireerd door zijn colleges. Zijn kennis en passie voor het vak komt goed over op de kijkers van zijn MOOC en zijn MOOC werd zelfs beoordeeld met een 4,8 op een schaal van een tot vijf. Dit deed hem beseffen dat de interactie met de collegezaal misschien niet zo belangrijk is als hij in eerste instantie dacht.

Bart van Heerikhuizen tijdens OoO #14 'Moocs: de hype voorbij'

Van Heerikhuizen vertelt vanuit zijn kennis en ervaring met MOOCs.

MOOCs kunnen volgens van Heerikhuizen de klassieke hoorcolleges misschien vervangen, maar de werkgroep zal volgens hem nooit verdwijnen. De interactie met de stenen man++Stenen manMet stenen man wordt gerefereerd naar de docent die lesgeeft in de stenen, ook wel fysieke, universiteit. kan niet worden vervangen door een digitale cursus.

2. MOOCs houden leraren bij de les

Wat van Heerikhuizen opvalt is dat veel studenten die zijn MOOC volgen, aangeven de kennis die ze via de MOOC vergaren, gebruiken naast het reguliere onderwijs. MOOCs krijgen op deze manier een belangrijke functie binnen het ‘traditionele’ onderwijs: docenten worden scherp gehouden. Door de toenemende concurrentie van MOOCs worden docenten uitgedaagd om zich te ontwikkelen en hun manier van lesgeven aan te blijven scherpen. Maar van Heerikhuizen is ook kritisch op de inzet van MOOCs. In Rotterdam wordt zijn MOOC aan zij-instromers verplicht gesteld om achterstand in te halen. In een dergelijke situatie zijn MOOCs geen aanvulling maar een bezuinigingsmaatregel. Geen gewenste ontwikkeling: ‘MOOCs kunnen het onderwijs nooit vervangen: vragen moeten gesteld kunnen worden en interactie is te belangrijkMOOCs kunnen het onderwijs nooit vervangen: vragen moeten gesteld kunnen worden en interactie is te belangrijk.’ aldus van Heerikhuizen.

3. Digitale onderwijstechnologieën zijn niet per definitie van meerwaarde

Sicco de Knecht, hoofdredacteur van ScienceGuide, begint zijn verhaal met zijn basale geloof over onderwijs. Hij gelooft dat we er als samenleving beter dan ooit in slagen om aan grote groepen mensen onderwijs van een steeds hoger niveau te bieden. Digitalisering kan volgens hem daar een verdere bijdrage aan leveren. Toch vraagt de Knecht zich bij nieuwe onderwijstechnologieën en digitalisering altijd af of het bijdraagt aan het leerrendement van studenten; oftewel wordt het leerproces verdiept? Volgens de Knecht is bijvoorbeeld een digitaal model van een brein niet een meerwaarde ten opzichte van een plastic model. De Knecht ziet vooral een meerwaarde in nieuwe digitale onderwijstechnologieën als het gaat om dingen die niet met het blote oog zichtbaar zijn, zoals bijvoorbeeld wind. Zo maken digitale modellen het mogelijk om te oefenen met windsimulaties, waardoor we meer kunnen leren over dit natuurverschijnsel.

Sicco de Knecht tijdens OoO #14 'Moocs: de hype voorbij'

De Knecht vertelt over zijn visie op digitalisering in het onderwijs

4Als samenleving slagen we er beter dan ooit in om aan grote groepen mensen onderwijs van een steeds hoger niveau te bieden.. Een betrouwbare manier van online verificatie van gevolgde cursussen ontbreekt nog

“Als we de potentie van onderwijstechnologieën als MOOCs willen benutten, dan dient er een betrouwbare manier van online verificatie vastgelegd te worden van cursussen die online zijn gevolgd” aldus de Knecht. Hij ziet daarvoor kansen in blockchaintechnologie++BlockchainBlockchain is een gedistribueerd systeem van datagegevens, dat het mogelijk maakt om de betrouwbaarheid van gegevensuitwisseling te waarborgen zonder het betrekken van een derde partij. Blockchaintechnologie ligt aan de basis van cryptocurrencies als Bitcoin. Bekijk een TEDx Talk van Richie Etwaru over blockchain hier.. Marja Verstelle, Onderwijskundig adviseur aan de Universiteit Leiden++Universiteit LeidenDe Universiteit Leiden is heel actief op het gebied van MOOCs. Lees bijvoorbeeld dit artikel waar ze uitleggen waarom MOOCs meer zijn dan een online cursus., merkt op dat bij het volgen van een reeks van onsamenhangende online cursussen geen creativiteit en kritisch denkvermogen wordt bijgebracht. Die taak van de universiteit kan online onderwijs niet overnemen.

5. MOOCs zijn lang niet altijd gratis en voor iedereen toegankelijk

Toen in 2008 de eerste MOOCs het levenslicht zag, werd een wereld van gratis onderwijs voor iedereen beloofd. Lector Open Educational Resources (OER) Robert Schuwer van Fontys Hogeschool ICT zet hier tijdens de Out of Office grote vraagtekens bij. Zijn MOOCs wel zo vrij toegankelijk? Robert laat zien dat slechts 10% van de wereldbevolking hoger onderwijs volgt. Voor de groep die enkel primair onderwijs volgt – ongeveer 50% van de wereldbevolking – zijn er geen MOOCs, aangezien MOOCs gericht zijn op studenten van het hoger onderwijs. Dat slechts een laptop en internetverbinding nodig is om met een MOOC aan de slag te gaan blijkt bovendien voor een groot deel van de wereldbevolking een brug te ver. Zo beschikt slechts een krappe 50% van de wereldbevolking over een computer met toegang tot internetSlechts een krappe 50% van de wereldbevolking beschikt over een computer met toegang tot internet.. Tenslotte wordt beweerd dat MOOCs gratis zijn, maar om een certificaat te bemachtigen moet je vaak alsnog een bedrag betalen. Het “gratis onderwijs voor iedereen” valt volgens Robert Schuwer dus behoorlijk tegen.

Band bij OoO #14 'Moocs: de hype voorbij'

Op zoek naar nieuwe inzichten, ontmoetingen en inspiratie, onder het genot van muziek, drankjes en hapjes.

Open onderwijs betekent ook onderwijs dat iedereen mag gebruiken, hergebruiken en aanpassen. Echter staat de huidige wet- en regelgeving dat in de weg. Wie meer over de complexe werkelijkheid van het auteursrecht wil weten nodigen we van harte uit bij Out of Office #15 ‘EU Copyright Reform: Where are we now?’ op 8 december van 17:00 – 19:00 uur.

Check hieronder de foto’s van Out of Office #14, gemaakt door Menno van Winden: