Veelbelovende ontwerpdag Onze Nieuwe School in De Balie

Een zaal vol schoolmakers tijdens de Ontwerpdag in De Balie.

Wat moet je eigenlijk weten en kunnen om een nieuwe school te kunnen starten? Afgelopen zaterdag kwamen ruim zeventig (potentiële) schoolmakers met die vraag naar de bijeenkomst van Onze Nieuwe School in De Balie. Deze dag stond in het teken van de onderwijschallenge++Wat is Onze Nieuwe School?Een zoektocht naar schoolmakers die de verwachte leerlingengroei in Amsterdam kunnen opvangen. Iedereen die een idee of plan heeft voor een nieuwe school (po of vo) kan meedoen met deze ‘challenge’. Lees meer, die Kennisland in opdracht van de Gemeente Amsterdam organiseert. Alle betrokkenen van Onze Nieuwe School waren aanwezig bij deze tussenstand; van de wethouder onderwijs tot (toekomstige) leerlingen, van juryleden tot onderwijsinspectie.

Rik Seveke, programmamaker onderwijs van De Balie, opent de middag door te benadrukken dat we met elkaar een gemeenschappelijk doel hebben: zo goed mogelijk onderwijs in Amsterdam organiseren. Hij geeft vervolgens het woord aan schoolmaker Thomas van Aalten, die zijn plan presenteert voor een school waarin leerlingen contextrijk leren: de Amsterdamse Mondriaanschool. Deze docent, schrijver en journalist wil de honger om te leren aanwakkeren:

“Scholieren zijn minder gemotiveerd en zien steeds minder de noodzaak van wat ze leren. Het is zaak om die honger weer aan te wakkeren. Daarom moeten we context aanbieden.”

“Wat ik zou willen is dat je gedurende de schooljaren steeds meer over jezelf leert, door te beginnen met kennis over de wereld.”

De tweede schoolmaker die zijn plan toelicht is Pablo Lamberti, die een school voor levenskunst voor ogen heeft. Ook hij loopt over van enthousiasme wanneer hij vertelt over hoe zijn school eruit zou moeten zien, en hoe filosofie voor alles het uitgangspunt kan zijn:“De denkkracht van de stad dient daarin niet alleen om nieuwe scholen te starten, maar ook als vliegwiel voor onderwijsvernieuwing op bestaande scholen.” – Wethouder Onderwijs

“Onderwijs is nu veel teveel gericht op wat we later op de arbeidsmarkt moeten kunnen, en te weinig op het leven.”

“Waarom heb ik het levenskunst genoemd? De oude Grieken dachten, wetenschap is wel belangrijk voor de vorming van de mens, maar wat ook een belangrijke rol speelt is persoonlijke groei, lichamelijk bewustzijn en kunst. Al deze woorden komen terug in het begrip levenskunst.”

Na deze vlammende betogen is de toon gezet; dat belooft wat voor de challenge, waarin uiteindelijk slechts drie à vier onderwijsinitiatieven kunnen worden gehonoreerd in de zogenoemde kraamkamer++KraamkamerDe gemeente Amsterdam ondersteunt initiatieven in de ‘kraamkamer’ bij hun start met bijvoorbeeld (tijdelijke) huisvesting, inrichting en leermiddelen, tegemoetkoming van extra personeelslasten en begeleiding.. Hoe klinken deze verhalen eigenlijk in de oren van de Amsterdamse wethouder onderwijs Simone Kukenheim++Video-oproep wethouderBekijk ook de video-oproep van de wethouder. en wat beoogt zij met Onze Nieuwe School?

“Als wethouder wil ik terughoudend zijn in het uitdragen van wat ik het beste onderwijs vindt. Het is juist zo ontzettend mooi dat Amsterdam zo’n grote diversiteit aan scholen kent.”

“Deze challenge is er vooral op gericht om nieuwe schoolinitiatieven de kans te geven, om zo het onderwijsaanbod in de stad niet alleen uit te breiden, maar ook diverser te maken. De denkkracht van de stad dient daarin niet alleen om nieuwe scholen te starten, maar ook als vliegwiel voor onderwijsvernieuwing op bestaande scholen. Met deze challenge proberen we vooral ook een inspirerende opdracht uit te dragen waarin al die denkkracht bij elkaar komt.”

“Het eindigt ook niet bij deze challenge. Alle kennis en ideeën die hieruit ontstaan blijven behouden voor de toekomst van het Amsterdamse onderwijs.”

Directeur van Kennisland Chris Sigaloff benadrukt hoe uniek dit project is waarin iedereen de ruimte krijgt om een plan voor een nieuwe school in te dienen, en prijst de wethouder om de bestuurlijke moed die nodig is om zo’n experiment aan te gaan.“We zijn eigenlijk met elkaar scholen aan het crowdsourcen; dat is uniek in de wereld.” – Directeur Kennisland

“We zijn eigenlijk met elkaar scholen aan het crowdsourcen; dat is uniek in de wereld. Je ziet steeds meer dat innovatiekracht overal in de samenleving aanwezig is en wordt benut. Om die innovatiekracht nu te vinden en te begeleiden voor het Amsterdamse onderwijs is voor Kennisland een droomproject.”

Wethouder Onderwijs Simone Kukenheim en directeur van Kennisland Chris Sigaloff.

De kunst van het schoolmaken

Het zou geen schoolmakersbijeenkomst zijn als we de rest van de middag alleen maar naar sprekers zouden luisteren, tijd voor de workshops dus! In twee rondes kunnen de schoolmakers zich laten bijscholen over de “kunst van het schoolmaken”. Wat komt er precies bij kijken als je een school opricht, waar moet je beginnen? Frum van Egmond, ervaren schoolmaker en oprichter van de Noordwijkse school (en methode), neemt de deelnemers mee in haar eigen ontwikkelproces en drukt iedereen op het hart dat “er echt meer mag dan je denkt!”. Ook hoofdinspecteur van het primair onderwijs Arnold Jonk beaamt dat in zijn workshop, waar opvallend veel animo voor is:“Heel veel mensen zeggen: dat mag vast niet, maar dat is zelden waar.” – Hoofdinspecteur Onderwijs

“Heel veel mensen zeggen: dat mag vast niet, maar dat is zelden waar. Er zijn betrekkelijk weinig harde vormvoorschriften. Mijn advies is dus vooral om door te vragen als je denkt dat iets niet mag. De hoofdregel is dat het mag, een nieuwe school oprichten.”

In de workshop van Lotje Cohen komt vooral de vraag vanuit de stad aan bod: wat zeggen de prognoses over de leerlingengroei, en aan welke scholen is een (dreigend) tekort? In de ruimte ernaast neemt Cor de Beurs, bovenschools projectleider van het IIO-experiment++InnovatieImpuls OnderwijsDe InnovatieImpuls Onderwijs (IIO) geeft ruimte en ondersteuning aan scholen die innovatief organiseren. Meer informatie E-klas & PAL-student, de deelnemers mee in de digitale school, om te laten zien hoe ICT je schoolconcept kan ondersteunen. Voor iedereen die daarnaast nog een vraag of aanbod met de groep wil delen, is er een speciale workshop ‘matchmaking’ ingericht, waarbij we de schoolmakers uitnodigden elkaar verder te helpen. Wat hierbij vooral opvalt was dat veel planindieners nog medestanders zoeken, om hun plan aan te scherpen of uiteindelijk mee te helpen uitvoeren.

Wat vindt de doelgroep belangrijk?

Met de nieuwe kennis en inzichten verzamelen alle schoolmakers zich voor het laatste gedeelte van deze dag in de grote zaal. Allereerst is het woord aan drie leerlingen van het kinderpersbureau die vertellen wat zij belangrijk vinden voor de nieuwe scholen.

Anouar Eddarif (11 jaar, groep 7):

“Op school moeten we leren omgaan met het nieuws. Wij geloven heel snel alles. En dat moeten wij juist niet doen. Want kan je nieuws wel geloven en is het nieuws wel waar of niet waar? Daar moeten we les over krijgen.”

Kenza El Hassnaoui (10 jaar, groep 6):

“Kinderen moeten niet naar niveau kijken, maar wat er binnen in zit. Er moet een plek zijn waar kinderen kunnen samenkomen, waar ze zichzelf kunnen zijn door dingen te doen die niet te maken hebben met school. Bijvoorbeeld dingen als knutselen, microscoop kijken, koken. Er zou wel een docent bij kunnen zijn die het in de gaten houdt en je vooral dingen kan leren.”

Meryem Basoglu (12 jaar, groep 8):

“Stel je voor, je bent klaar met de middelbare school, je hebt je diploma gehaald maar je weet niet wat je wilt doen. Je hebt je eigen creativiteit niet laten stromen tijdens je schooljaren zodat je weet wat je later gaat doen. Je weet nu niet wat je wilt doen, wat je kan, wat je passie is voor het leven en wat je leuk vindt om te doen. En dat is een probleem. En als er een probleem is wil je dat oplossen. Maar hoe? Je weet niet wat je wilt. En dat is dan eigenlijk de schuld van de school. Want die heeft geen ruimte gegeven voor je ontplooiing. Hoe los je dat op? Heel simpel: Het creatieve systeem (ze laat vervolgens een compleet uitgewerkt pijlenschema zien).”

Meryem is ook jurylid van Onze Nieuwe School en vertegenwoordigt de leerlingen in die belangrijke rol. Criteria waar zij op gaat letten bij de beoordeling van de ingediende plannen zijn: creativiteit(!), originaliteit, dat je denkt aan later voor kinderen, ruimte voor de ontplooiing van een kind en de sfeer van de school. Luid applaus volgt. En daarmee staan we ook direct weer met beide benen op de grond: het zijn natuurlijk de leerlingen waarvoor we die nieuwe scholen bedenken!“School is voor mij niet iets wat voorbereidt op de arbeidsmarkt, maar op het leven en hoe je in de wereld staat.” – Juryvoorzitter

Rik nodigt de andere juryleden uit om zich te introduceren en te vertellen wat zij belangrijk vinden aan een nieuwe school:

Aleid Truijens, juryvoorzitter, publicist en columnist over onderwijs, onder andere voor De Volkskrant:

“Bij de plannen vind ik het erg belangrijk dat het een school is, waar je kinderen dingen leert en laat ervaren waarmee ze elke toekomst aankunnen. School is voor mij niet iets wat voorbereidt op de arbeidsmarkt, maar op het leven en hoe je in de wereld staat.”
Johannes Visser, leraar Nederlands op het Zaanlands Lyceum en schrijvend voor De Correspondent:

“Zelfontplooiing van leerlingen vinden we natuurlijk allemaal belangrijk. Ik ga letten op welke manier de leraar op die nieuwe school in staat wordt gesteld om de leerling zich te laten ontwikkelen. En of ik zelf als leraar op die school zou willen werken.”
Tijl Koenderink, slimme onderwijsvernieuwer en ervaringsdeskundige in het stichten van scholen:

“Een van de dingen waar ik op wil letten is of je erover hebt nagedacht hoe je een kind gaat voorbereiden op de toekomst. En hoe gaan de komende zes of acht jaar daaraan bijdragen?”
Michael Idema, leraar op het Atlascollege en innovatiebrigadier:

“Waar ik op ga letten is of er, in een tijd van zoveel onderwijsveranderingen en -vernieuwingen, dat idee tussen zit wat nog nooit bedacht is. Of het echt iets nieuws en origineels is.”
Monique Volman, hoogleraar onderwijskunde aan de Universiteit van Amsterdam:

“Er wordt al heel veel over onderwijs nagedacht en er is al heel veel bekend. Ik let er dus als wetenschapper op of de ideeën degelijk en onderbouwd zijn, en meer zijn dan een leuk ideetje, maar ook iets is wat we over tien jaar nog steeds willen zien.”

Advies van de hoofdinspecteur onderwijs

Een belangrijk advies van hoofdinspecteur Arnold Jonk++OnderwijsinspectieDe Inspectie van het Onderwijs bewaakt de kwaliteit van het onderwijs en stimuleert scholen en instellingen deze kwaliteit te verbeteren. Lees meer over waar mensen op moeten letten bij het starten van een nieuwe school:

“Het Nederlandse onderwijs is niet statisch, dus sommige nieuwe scholen dwingen ook verandering af. Als je rigoureus goed bent voor leerlingen en je kunt dat laten zien, dan hebben wetgevers en inspecteurs ook de neiging om de werkelijkheid een beetje jouw kant op te buigen. Maar dat vertrekt wel altijd vanuit kwaliteit en belang voor leerlingen.”

Hij benoemt ook een aantal valkuilen“Wees heel bescheiden in wat je in de eerste paar jaar kan. Onderwijs is ook echt een ambacht, dat moet je ontwikkelen en gaat niet meteen goed. Wees ambitieus in wat je wilt, maar doe het stapje voor stapje.”:

“Wees heel bescheiden in wat je in de eerste paar jaar kan. Onderwijs is ook echt een ambacht, dat moet je ontwikkelen en gaat niet meteen goed. Wees ambitieus in wat je wilt, maar doe het stapje voor stapje.”

“Je kunt het schoolmaken benaderen als een interessante leerervaring voor jezelf en dat is het ook, maar die leerlingen kunnen hun schooltijd nooit meer overdoen. Dat betekent dat je jezelf een grote verantwoordelijkheid op de nek haalt als je een school start. Voor jou is het altijd interessant, maar het is maar de vraag of het voor de leerling ook interessant is.”

Deel je vraag en aanbod!

Tot slot nodigt Willemijn de Jong iedereen uit om zowel offline als online hun vraag en aanbod met elkaar te delen. Hiervoor is een speciale Facebook-groep aangemaakt.