Deze docent geeft rekenbijles aan 100.000 leerlingen per maand

Het komt telkens terug: Nederlandse kinderen kunnen steeds slechter rekenen. Dirk Megens, Leraar van het jaar 2019 in het mbo, ziet het ook bij zijn eigen studenten. Daarom besloot hij er iets aan te doen. Hij nam sinds 2013 zijn lessen op, als extra ondersteuning voor zijn studenten. Inmiddels geeft hij via YouTube bijles aan honderdduizenden leerlingen. Lees in dit interview over rekenangst, over waarom kunnen rekenen soms zelfs van levensbelang is en wat je er als docent zelf aan kunt doen.

Het gaat niet goed met het Nederlandse rekenonderwijs. De Onderwijsinspectie++Daling in kwaliteitLees er meer over in de jaarlijkse Staat van het Onderwijs. constateert al jaren een daling in kwaliteit. Nederlandse kinderen lezen en rekenen slechter dan twintig jaar geleden en presteren daarin slechter dan hun ouders. Het gaat om basale vaardigheden, zoals optellen en aftrekken, breuken en het begrijpen van tabellen. Het zijn vaardigheden die voor iedereen in het latere leven van belang zijn. Als je in de winkel iets koopt, je belastingaangifte doet of onderhandelt over je salaris.

Enig gevoel voor cijfers is belangrijk voor iedereen, maar in sommige beroepen kan het zelfs gaan over leven en dood. Bijvoorbeeld in de zorg. Als er medicatie moet worden toegediend, kan een kleine rekenfout leiden tot ernstige gevolgen. Uit herhaald onderzoek van het vakblad Nursing blijkt dat veertig procent van de verpleegkundigen zelf aangeeft wel eens rekenfouten te maken bij medicatietoediening. Ze geven daarbij ook aan dat hun collega’s nog minder rekenvaardig zijn. Bijna zestig procent van de deelnemers gaf aan dat collega’s weleens fouten maken bij het toedienen van medicatie. Bij bijna een kwart zou dit consequenties hebben gehad voor de patiënt. 

Het zijn schrikbarende cijfersDocent Dirk Megens ziet het als een van zijn missies om “het aantal voorkombare rekenfouten in de zorg tot nul te reduceren”.. Docent Dirk Megens ziet het dan ook als een van zijn missies om “het aantal voorkombare rekenfouten in de zorg tot nul te reduceren”. Die missie verwezenlijkt hij onder andere op het ROC van Nijmegen. Vorig jaar werd hij uitgeroepen tot mbo-Leraar van het Jaar. 

“Je moet aan je studenten laten zien dat je je vak serieus neemt. En dat je hen ziet en er voor hen bent. Een goede docent legt duidelijk uit, maar gaat bovenal een persoonlijke relatie aan met de studenten.” 

Als 23-jarige ging Dirk lesgeven bij de opleiding Maatschappelijke zorg. “In die tijd had ik heel veel lessen. Ik gaf aan meer dan dertig verschillende klassen rekenles, van niveau 1 tot en met niveau 4. Aan BOL-studenten en BBL-studenten++BOL en BBLBBL staat voor een Beroeps Begeleidende Leerweg en een BOL-opleiding kent een Beroeps Opleidende Leerweg. Het belangrijkste verschil tussen BOL en BBL is dat de laatste groep een arbeidsovereenkomst heeft met een werkgever en daarnaast vaak een dag in de week les volgt. Dit zijn dus deeltijders en vaak oudere studenten die zich om- of bijscholen. BOL-studenten studeren voltijds, al lopen ze vaak een of meer stages. Deze hebben ook de juridische status van student/scholier en ontvangen bijvoorbeeld ook studiefinanciering.
Leer meer, dus leerlingen die voltijd en deeltijd studeren. In die jaren heb ik heel veel geleerd over rekendidactiek.” 

Rekenangst komt veel voor

“Tijdens het lesgeven ben ik erachter gekomen dat heel veel mensen last hebben van rekenangst. In mijn klassen zaten veel omscholers. Die waren vaak veel ouder dan ik. Als ik vertelde dat we gingen rekenen, begonnen sommigen van hen gewoon letterlijk te huilen. Dat waren mensen die al jaren als professional werkten en soms zelfs de leeftijd van mijn moeder hadden. Toen dacht ik: wat moet ik nu? Moet ik die mensen gaan troosten? Moet ik ze knuffelen? Negeren? Zij vertelden dan schrikbarende verhalen over hoe slecht ze zijn in rekenen, hoeveel rekenangst ze hebben en hoeveel problemen ze al hun hele leven met cijfers hebben.” 

Rekenangst komt veel voor++RekenangstDe laatste jaren komt er meer aandacht voor rekenangst. In dit artikel vertellen enkele psychologen er meer over.. Mensen die in paniek“Als ik vertelde dat we gingen rekenen, begonnen sommigen van hen gewoon letterlijk te huilen.” raken als ze moeten hoofdrekenen, die gaan zweten bij een breuk of dichtklappen bij alleen al het idee dat ze moeten gaan rekenen. Uit hersenonderzoek++Self fulfillingAngst of zelfs haat voor rekenen heeft een negatief effect op hun rekenvaardigheid. Het gaat dus om een self fulfilling prophecy: wie leert bang te moeten zijn voor sommen, gaat slechter rekenen en wordt dus angstiger. Lees meer blijkt dat deze groep zelfs lichamelijke pijn voelt wanneer ze een rekentaak verwachten. Dirk denkt dat die rekenangst++Ook lerarenOok veel leraren hebben moeite met rekenen. Uit grootschalig onderzoek van enkele jaren geleden bleek dat meer dan de helft van de studenten van de lerarenopleiding zelf niet kan rekenen op groep 8-niveau. op de basisschool ontstaat. 

“Als je op de basisschool niet mee kan komen en je gaat achterlopen, ontstaat een minderwaardigheidsgevoel over je eigen capaciteiten.” 

Deze kinderen associëren rekenen met falen of dom zijn++HoopUit recent onderzoek van de Universiteit van Twente bleek dat basisscholieren gelukkig weer beter rekenen. Ten minste, de jongens. Volgens de onderzoekers hebben meisjes vaak minder zelfvertrouwen als het om rekenen gaat.. Ze gaan het vermijden, zoals dat ook gebeurt bij andere nare ervaringen. “Dat slijt er dan in. Ook op je veertigste draag je dat nog met je mee. Dus als je dan weer eens moet rekenen, dan komt dat jeugdtrauma weer boven.” 

Dirk legt in zijn lessen op een aanstekelijke en duidelijke wijze uit hoe zijn studenten de sommen moeten aanpakken. Het werkt, maar toch blijft de invloed van de docent beperkt. Een deel van zijn studenten, vooral de deeltijders, geeft aan meer uitleg nodig te hebben. Ze begrijpen de uitleg tijdens de les wel, maar eenmaal thuis vervliegt het begrip.Ze begrijpen de uitleg tijdens de les wel, maar eenmaal thuis vervliegt het begrip. Ze hebben dan nog extra uitleg nodig, een herhaling, of een bemoedigend woord.++GitaarDeze ervaring had ik zelf ook toen ik gitaar leerde spelen. Aan een enkele uitleg had ik niet genoeg. Pas door vele malen dezelfde uitleg te kijken en nog vele malen vaker te oefenen, kreeg ik het in de vingers. Lees meer
Op verzoek van zijn studenten neemt hij daarom zijn instructies op video op.

“Ik heb toen met studenten met ‘rekentrauma’s’ de afspraak gemaakt: als jij honderd procent je best gaat doen, dan ga ik dat ook voor jou doen.” 

Drie miljoen views voor rekenvideo’s

En zo begon hij++Online onderwijsMede door corona heeft het online onderwijs de afgelopen maanden een vlucht genomen. Lees er meer over in dit artikel. ruim zeven jaar geleden, met een pen in de ene hand en een camera in de andere, zijn lessen op te nemen. Veel bijzonders was het niet, zo geeft hij toe. Op die eerste filmpjes hoor je op de achtergrond deuren opengaan, er lopen plots mensen door zijn lokaal en hij verspreekt zich regelmatig. “Op een gegeven moment werd het voor mij een sport om zoveel mogelijk video’s op te nemen. Dat heb ik toen een tijdje gedaan, als extra service aan mijn eigen studenten. Ik wilde het zo studentvriendelijk mogelijk maken, dus koos ik ervoor om het op YouTube te zetten en niet op het studentenportal. Want ik ken mijn eigen studenten. Die weten dan hun eigen login niet of ze kunnen de juiste mappen in het studentportal niet vinden. Onder de naam ‘Meneer Megens’ konden mijn studenten de filmpjes vinden. En na een jaar bleken die filmpjes al meer dan tienduizend keer bekeken. En zoveel studenten heb ik natuurlijk niet! En dat is eigenlijk exponentieel opgelopen. In 2016 waren die filmpjes bijna 400.000 keer bekeken. Toen zag ik er wel een markt in en heb met mijn spaargeld een aantal mooiere filmpjes, een logo en een website gemaakt.” 

Meneer Megens is inmiddels een begrip in rekenland. Naar zijn meest bekeken uitleg, over ‘oplossen en injecteren’, keken bijna 200.000 mensen.Meneer Megens is inmiddels een begrip in rekenland. Naar zijn meest bekeken uitleg, over ‘oplossen en injecteren’, keken bijna 200.000 mensen. En uit de reacties onder het filmpje blijkt het belang van zijn uitleg: 

“Super! Met deze uitleg snap ik het tenminste. Ben hier heel blij mee.”

“Top uitleg! Had ik dit maar 30 jaar geleden al gekregen! Dat had ‘n hoop stress gescheeld!”

“Bedankt voor de duidelijke uitleg, eindelijk mijn tentamen gehaald dankzij u!”

“Dank je wel. Eenieder staat verstelt hoe een leek als ik dit allemaal snapt na slechts een maand in de opleiding :)”

In totaal heeft zijn kanaal bijna drie miljoen views gehad, geeft hij via zijn filmpjes aan bijna 100.000 studenten per maand bijles, en krijgt hij dagelijks vijftien tot twintig vragen van leerlingen die hij zelf niet kent. “Die beantwoord ik kosteloos en met plezier, gewoon puur omdat ik het tof vind om mensen hiermee te helpen.” 

Paradox: persoonlijker onderwijs dankzij digitale middelen

Hij gelooft niet dat online onderwijs de interactie in de klas kan vervangen. Maar het is wel een goede aanvulling op het reguliere onderwijs.Hij gelooft niet dat online onderwijs de interactie in de klas kan vervangen. Maar het is wel een goede aanvulling op het reguliere onderwijs. Door beter gebruik te maken van digitale leermiddelen kan het onderwijs paradoxaal genoeg veel persoonlijker worden, met meer ruimte voor differentiatie. Snelle leerlingen kunnen vooruitlopen op de stof en langzamere leerlingen kunnen zelfstandig juist wat vaker oefenen. OBK, noemt Dirk dat. Oefening baart kunst. Hoeveel oefening nodig is, hangt echter af van de leerling. 

“Er moet veel meer maatwerk komen in het onderwijs. Dus dat je elk vak op je eigen niveau kan volgen. Dat je bijvoorbeeld op vmbo t-niveau leert rekenen, maar wel op vwo-niveau je examen Frans haalt.” 

Bovendien scheelt het tijd. Het is weliswaar tijdrovend om de filmpjes te maken, maar op termijn betaalt zich dat uit. In plaats van dezelfde stof meerdere keren aan verschillende klassen of dezelfde leerling uit te leggen, verwijs je naar de filmpjes. Ook bij ziekte (van de docent of student) is er geen man overboord. En zeker na verloop van tijd, als het allemaal wat makkelijker gaat, zijn er voordelen. 

“Die breuken zijn elk jaar hetzelfde. Die veranderen niet. Dus juist dat soort kennis kan je heel goed digitaal aanbieden. Dat is ook de potentie van ‘flipping the classroom’. Je hoeft je uitleg maar een keer goed op te nemen en daarna kan je er eindeloos gebruik van maken. Je kan dan in de fysieke lessen gaan verdiepen, inspireren en oefenen.” 

Doe het ook, als het bij je past

Dit vraagt wel een andere rol van de leraar++Bart van HeerikhuizenOok universitair docent Bart van Heerikhuizen denkt dat het online onderwijs nooit het klassikale onderwijs kan vervangen. Hij stelt: “Een gezelschap van zeven tot vijfentwintig studenten die onder leiding van een docent praten over de stof die ze hebben bestudeerd is niet te vervangen door een discussieforum op het internet.” Lees over zijn ervaringen als digitale docent in dit artikel. . Zij moeten de online mogelijkheden onderdeel maken van hun offline lessen. In de lessen zelf krijgen ze daardoor meer tijd voor hun kerntaak: het motiveren, interesseren en aansturen van studenten.Leraren krijgen meer tijd voor hun kerntaak: het motiveren, interesseren en aansturen van studenten. “Daarin blijft de docent onvervangbaar.” 

Hij moedigt andere docenten aan om ook hun onderwijs te digitaliseren. Niet iedereen, want het moet wel bij je passen. Het is een goede manier om een veel grotere groep studenten te bedienen dan alleen je eigen klas. En moeilijk hoeft het ook niet te zijn. Dirk schetst drie noodzakelijke voorwaarden: een duidelijk lesdoel, een heldere instructie en een goed geluid. 

“Op mijn best bekeken video zie je mij half in de schaduw zitten, het filmpje is niet geëdit en eerlijk gezegd ziet het er niet uit. Maar die video is wel bijna 200.000 keer bekeken. Gewoon omdat de uitleg goed is. Het hoeft niet mega-fancy. En je moet doen waar je je zelf comfortabel bij voelt. Ik ben zelf bijvoorbeeld een beetje ijdel. Dus ik vind het ook wel leuk om in beeld te komen en herkend te worden als Meester Megens.” 

Herkend wordt hij steeds vaker. Op zorgcongressen lopen mensen ‘starstruck’ op hem af, een enkeling wil met hem op de foto en zelfs tijdens de bevalling van zijn vrouw werd hij als een BN’er begroet. Een van de verpleegkundigen bleek een fan. “Ze zei ineens: ‘bent u niet die vent van YouTube? U heeft mij en de hele afdeling hier leren rekenen!’”