75 miljoen euro extra voor innovatie: wie profiteert?

Afgelopen maandag maakte staatssecretaris Mona Keijzer bekend dat het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) 75 miljoen euro extra uittrekt om innovatie te bevorderen.++75 miljoen voor innovatieLees meer hierover in het persbericht van de Rijksoverheid: 75 miljoen euro extra voor innovatie in 2018. Een mooi initiatief om de kenniseconomie te stimuleren, maar ook een beperkt initiatief: innovatie lijkt volgens het ministerie nog steeds voorbehouden aan een selecte groep spelers in onze samenleving.

De staatssecretaris lichtte toe: “Het beschikbaar stellen van een verhoogd budget voor onderzoek en ontwikkeling zorgt uiteindelijk bij onze ondernemers voor meer inkomsten en banen.” Het ministerie vertegenwoordigt hiermee het klassieke beeld van de kenniseconomie: investeren in Research & Development leidt uiteindelijk tot een groei in banen en een sterke economie (‘trickle down’). Om de grote vraagstukken van deze tijd op te lossen is er echter een breder perspectief nodig op wat we als problemen beschouwen, wat goede oplossingen zijn en wie we daarbij betrekken.

Goed proces, betere uitkomsten

Het ondersteunen van samenwerkende ondernemers en kennisinstellingen, met het doel om onze positie als kenniseconomie verder uit te bouwen, vindt haar uitwerking volgens het ministerie van EZK voornamelijk in technologische oplossingenHet ondersteunen van samenwerkende ondernemers en kennisinstellingen, met het doel om onze positie als kenniseconomie verder uit te bouwen, vindt haar uitwerking volgens het ministerie van EZK voornamelijk in technologische oplossingen. De aandacht voor technologie als pasklaar antwoord op vrijwel elke maatschappelijke uitdaging staat in contrast met ambities voor een inclusieve en reflectieve samenleving++Kennis- en innovatie-agenda 2018-2021In de Kennis- en innovatie-agenda 2018-2021 beschrijft de Rijksoverheid: “De samenleving staat onder spanning, dat zien we op tal van manieren terug in de vorm van polarisering, extremisme, nationalisme en populisme. Een inclusieve, innovatieve en reflectieve samenleving is randvoorwaardelijk voor een duurzame toekomst. Transities op tal van terreinen vragen om een aanpak waarbij de in gezamenlijkheid vorm te geven veerkracht het vertrekpunt is.”. Juist als het gaat over sociale maatschappelijke uitdagingen is het zaak om niet slechts te kijken naar wat ‘goede’ technologische of economische uitkomsten++R&D in de sociale sectorKennisland pleitte al in 2013 voor R&D in de sociale sector. Lees bijvoorbeeld dit opiniestuk van Chris Sigaloff. zijn, maar ook naar het proces waarmee we tot die uitkomsten komen.

De vrijgemaakte miljoenen ondersteunen voornamelijk conventionele deelnemers aan het gesprek over wenselijke uitkomsten voor maatschappelijke vraagstukken, namelijk het MKB en technische onderzoeksinstituten. Deze deelnemers zijn in twee opzichten beperkt: ten eerste zijn zij veelal niet degenen die dagelijks de gevolgen van complexe maatschappelijke vraagstukken ondervinden. Ten tweede zijn ze een relatief homogene groep hoogopgeleide experts die is opgeleid om in een specifiek werkveld tot oplossingen te komen. Sociale problematiek, die zich uit in bijvoorbeeld polarisatie of het tussen wal en schip vallen van kwetsbare groepen in de samenleving, valt niet binnen één werkveld en vraagt volgens ons om de democratisering van het proces++Democratisering van het proces: voorbeeldenBij Kennisland experimenteren we actief met het democratiseren van vernieuwingsprocessen om tot nieuwe uitkomsten komen. Lees bijvoorbeeld meer over onze projecten Onze Nieuwe School, Challenge Stad van de Toekomst, of Social Labs. waarin we tot nieuwe oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken komen.

Er is een wereld voorbij ‘innovatief MKB’

Door de beslissing om enkel het MKB met 18 miljoen euro extra te ondersteunen miskent het ministerie van EZK het belang van sociale innovatieDoor de beslissing om enkel het MKB met 18 miljoen euro extra te ondersteunen miskent het ministerie van EZK het belang van sociale innovatie en het belang van een diversiteit aan spelers om vooruit te komen als samenleving. Er zijn dagelijks talloze Nederlanders bezig met baanbrekende manieren om hun eigen leefomgeving te verbeteren. Deze uitvinders, actieve inwoners, professionals, ambtenaren, sociaal ondernemers, hulpverleners, en kunstenaars zijn een innovatieve kracht in ons land die we hard nodig hebben.

Zo bedenken ze bijvoorbeeld nieuwe manieren om talent te ontwikkelen, zorg te organiseren of gebieden te vergroenen. Zij zijn het gezicht van sociale innovatie: aanpakken waarbij nieuwe samenwerkingen gesmeed worden voor maatschappelijke vraagstukken. Juist de samenwerking tussen de overheid, bedrijfsleven, kennisinstellingen, het maatschappelijk middenveld én inwoners is essentieel om relevante en effectieve innovatie tot stand te brengen.++Hoe dan? In het programma Amsterdammers, Maak je Stad! werken we bijvoorbeeld met een groep stadmakers om deze samenwerkingen te realiseren samen met de gemeente Amsterdam, Amsterdam Economic Board, Amsterdam Smart City, AMS, Pakhuis de Zwijger, Waag Society en Kennisland.

De overheid als partner, niet slechts als financier

Eén van de andere drie speerpunten van de extra innovatie-financiering is het ‘Uitbouwen publiek-private financiering van innovatie’. Dit betekent dat het ministerie van EZK dertig cent bijlegt bij elke euro die bedrijven aan innovaties besteden. Een interessante ontwikkeling, maar onze ervaring leert dat het innovatiepotentieel van publieke-private samenwerkingen ook betrekking heeft op andere zaken dan financiering.

Juist de overheid speelt een belangrijke rol bij de vraag waar innovatie over zou moeten gaan. Door onderzoek hierover te beschouwen als een democratisch proces, en ‘expertise’ als een breed begrip, ontstaat de mogelijkheid om tot beter begrip te komen van de huidige maatschappelijke vraagstukken.Door onderzoek hierover te beschouwen als een democratisch proces, en ‘expertise’ als een breed begrip, ontstaat de mogelijkheid om tot beter begrip te komen van de huidige maatschappelijke vraagstukken. Zo kan er door te experimenteren met nieuwe aanpakken of samenwerkingen draagvlak ontstaan voor alternatieve uitkomsten. Het is niet slechts het financieren van nieuwe oplossingen, maar het actief deelnemen aan het ontwerpen van die oplossingen door wetenschappers, ontwerpers, professionals, beleidsmakers en burgers dat tot innovatie in onze samenleving leidt.

Innovatie is meer dan de economie bevorderen

Het bevorderen van inkomsten en banen door extra te investeren in innovatie is één van de talloze doeleinden van innovatie. Maar innovatie gaat over veel meer dan het bevorderen van onze economie en het toepassen van kennis door bedrijven. Juist met de complexiteit van huidige maatschappelijke vraagstukken én de complexiteit van onze huidige systemen om deze vraagstukken te lijf te gaan, is er aandacht nodig voor sociale innovatie. Aandacht voor verandering die huidige waarden, organisatieculturen en gedragingen aan de kaak stelt. En een ambitie voor gedragen oplossingen die al experimenterend ontwikkeld worden met en door mensen die problemen zelf doormaken. Welk ministerie durft zich daarover te ontfermen?