Eenvoud voor gevorderden

Er lijkt weinig verschil van mening te zijn over wat goede (verpleeghuis)zorg is en voorbeelden++Enkele voorbeeldenZoals de kleinschalige woonvoorzieningen Warmthuis en Reigershoeve die laten zien hoe mooi en leuk de zorg voor mensen met dementie is en daarmee ook anderen willen inspireren.  zijn er ook. Zo vinden betrokkenen in de zorg het inmiddels vanzelfsprekend om de persoon zelf als uitgangspunt te nemen bij de zorg die verleend wordt. Omdat de praktijk een ander beeld laat zien is de vraag: waarom doen we dat dan niet? Die vraag leek als rode draad door het congres te lopen dat op 13 november plaatsvond in het kader van de Radicale Vernieuwing Verpleeghuiszorg. Het antwoord op de vraag blijkt niet eenvoudig. Een jaar na de start van de beweging++De bewegingLees hier meer over het ontstaan, het doel en de organisatie achter de beweging. werd de balans opgemaakt.

Een tweetal onderwerpen dat in elk geval opvalt als belemmeringen voor goede zorg is houding en gedrag en onderwijs dat niet aansluit bij de praktijk en de leerling.

Zo gaven een verpleeghuisbewoonster met de ziekte van Alzheimer – “Mijn iPad is mijn geheugen” – en haar dochter aan uit eigen ervaring gemerkt te hebben dat nog erg vaak wordt gehandeld vanuit tunnelvisie en een ‘zo hebben wij het altijd al gedaan’-houding. Een tekenend voorbeeld hiervan is het invullen van een zorgbegeleidingsformulier binnen 24 uur na kennismaking. “Compleet onrealistisch. In die tijd ben je onmogelijk in de gelegenheid geweest om de bewoner te leren kennen. Daar heb je minstens een aantal weken voor nodig”, aldus de dochter, die ook in opleiding is voor professional in de zorg.

Bovenstaand voorbeeld illustreert dat houding en gedrag in verpleegzorg niet altijd ondersteunend zijn aan persoonsgerichte zorg zoals bedoeld in het kwaliteitskader verpleegzorg++Kwaliteitskader verpleeghuiszorgBekijk hier de video over het kwaliteitskader verpleeghuiszorg.. In dit licht is de presentie++PresentieBekijk hier wat presentie inhoudt. van prof. dr. A.J. Baart interessant, waarbij nabijheid en de relatie met de ander het uitgangspunt is om te bepalen wat er gedaan zal worden. De presentie houdt kritisch afstand tot het interventionisme in zorg en welzijn. Dat vergt een andere manier van waarnemen, afstemmen, keuzes maken en dus van professioneel handelen. Daarmee onderscheidt de presentie zich bewust en scherp van de verzakelijkte, marktgerichte en op productie-georiënteerde zorgverlening.

Meer vragen dan antwoorden

In de loop van de dag constateren we dat het congres meer vragen oproept dan dat het antwoorden biedt. De meest fundamentele vragen leveren de langste stiltes opDe meest fundamentele vragen leveren vandaag de langste stiltes op.. “Waarom zou je je hart niet kunnen volgen als het om zorg gaat?” vraagt Marieke Timmer van regionale zorgverzekeraar Zorg en Zekerheid zich hardop af. Met alleen wijzen naar geld, verantwoording afleggen en ‘het systeem’ of ‘de regels’ als belemmering komen we er niet. Volgens Tamara Pieterse, Directeur Langdurige Zorg bij zorgverzekeraar Zilveren Kruis, is het voornaamste inzicht dat het ‘radicale’ niet zit in de (zorg)vragen die mensen hebben, maar in onszelf. Ze stelde dat we radicaal moeten veranderen om aan die zorgvraag tegemoet te komen. “Waar bestaat die radicale vernieuwing uit? En wat is toch dat systeem waar steeds over gesproken wordt?” Twee van de vragen die Marthijn Laterveer van LOC Zeggenschap in Zorg++LOC Zeggenschap in ZorgLOC Zeggenschap in Zorg is een Nederlandse koepel- en belangenorganisatie. dan ook terecht stelde.

Het opnieuw uitvinden van onderwijs

Volgens Kennisland kan zorgvernieuwing niet zonder vernieuwing in het onderwijsZorgvernieuwing kan niet zonder vernieuwing in het onderwijs.. In een verdiepingssessie over zorgonderwijs onder leiding van Lia de Jongh, projectleider en bestuurder van zorginstelling Topaz, staat de vraag centraal hoe onderwijs aan kan sluiten bij praktijk en leerling, zowel qua inhoud als vorm. Volgens de sprekers leert de ervaring dat leerlingen het enthousiasme en de energie ontnomen wordt tijdens de opleiding, omdat de aansluiting met de beroepspraktijk mist. Daarnaast is sprake van een spanningsveld tussen enerzijds onderwijs van algemeen vormend karakter en anderzijds diepgang, verbreding en focus op de praktijk. “Opgeleiden die in de zorgpraktijk terecht komen moeten al gelijk bijgeschoold worden”. Bovendien is met de focus op evidence-based-onderwijs de kennis van en over de persoon die zorg nodig heeft naar de achtergrond verdwenen en dat is geen goede zaak.

Met het oog op de dubbele vergrijzing en daarmee toenemende vraag naar personeel in de zorgsector is het cruciaal dat het onderwijs opnieuw uitgevonden wordt. Leren, de beroepspraktijk centraal én lesgeven moeten weer terug naar de kern: persoonsgerichte ontwikkeling in relatie tot de degene die zorg nodig heeft in plaats van collectief kennisaanbod en toetsen.

Daarbij gaat slechts tien procent van de (langdurige) zorg
++Wet langdurige zorgDe Wet langdurige zorg (Wlz) is bedoeld voor mensen die voortdurend (intensieve) zorg nodig hebben in de nabije omgeving. Denk daarbij aan chronisch zieken, kwetsbare ouderen en mensen met een ernstige geestelijke, lichamelijke beperking of aandoening. Alles wat de cliënt nodig heeft wordt vanuit de Wlz geregeld. van ouderen over medische zaken, dDoor het vernieuwend vermogen van het onderwijs te vergroten, kan het onderwijs een drijvende kracht vormen om waardevolle zorg te bereiken.e rest gaat over hun leven en de kwaliteit ervan. Relatievorming zou daarom een belangrijke positie moeten innemen binnen het onderwijs. Bij vernieuwing die integraal plaatsvindt in organisaties en de samenleving past onderwijs dat minder (of niet) georganiseerd is volgens het denken in kolommen en posities. Het onderwijs moet naar de praktijk gebracht worden of er moet in elk geval voor gezorgd worden dat de praktijk in de klas komt, zoals bijvoorbeeld mensen met dementie, om het gesprek aan te gaan met de leerlingen.

Volgens Kennisland is de manier waarop we het onderwijs++OnderwijsLees hier meer over Kennisland en onze visie op onderwijs. invullen, zeer bepalend voor hoe de samenleving, en in dit geval de zorg, eruit ziet. Door het vernieuwend vermogen van het onderwijs te vergroten, kan het onderwijs een drijvende kracht vormen om waardevolle zorg te bereiken. In het opiniestuk van Dennis van den Berg waarin hij pleit voor de noodzaak van de deMcDonaldisering van het onderwijs, zijn bovendien parallellen zichtbaar met de zorg. Efficiëntie, berekenbaarheid, voorspelbaarheid en controle staan vaak voorop++Efficiëntie, berekenbaarheid, voorspelbaarheid en controleDe eerder genoemde voorbeelden over het zorgbegeleidingsformulier binnen 24 uur en risicomijding bij bewegen illustreren dit. binnen het zorgsysteem dat erg complex is gemaakt en zorgtaken zijn opgeknipt in talloze functies. Dat leidt niet automatisch tot goede zorg en zeker niet tot vernieuwing.

(On)zichtbare vernieuwers?

Vanaf het podium in de plenaire zaal stelt een spreker vast dat de groep die wil vernieuwen in de zaal zat. Maar is dat ook zo? Zijn alle vernieuwers inderdaad zichtbaar, nemen zij deel aan programma’s en bezoeken zij congressen? Of zijn zij juist bezig met ‘de bedoeling’ en geven zij vernieuwing op eigen wijze vorm – zonder dat ze vinden dat ze op dit soort congressen moeten zijn? Zijn alle vernieuwers zichtbaar of geven zij vernieuwing op eigen wijze vorm – zonder dat ze vinden dat ze op dit soort congressen moeten zijn?

Het onbehagen, de onrust en het gevoel van tekortschieten dat voortkomt uit bovenstaande vraagstukken in de zorg staat centraal in een sessie bij Theater Vedder die door hun voorstellingen mensen en organisaties in staat stelt anders naar dilemma’s te kijken. Dit illustreert dat kunstzinnige uitingen waardevol kunnen zijn in de vernieuwingsbeweging, door nieuwe perspectieven te bieden op bestaande ingewikkelde vraagstukken.

Kennisland werkt samen met mensen, zorgorganisaties en onderwijsinstellingen die de volgende stap willen zetten door anders te kijken naar (verpleeg)zorg: eenvoud voor gevorderden. Met mensen die hun hart volgen en aan de slag gaan met wat daarvoor nodig is. Wij onderzoeken hoe het onderwijs kan aansluiten bij de zorg en de leerling en stellen anderen in staat dit te organiseren. Hoe stellen we professionals in staat present te zijn? Hoe kunnen we leren in en uit de praktijk? Dat zijn belangrijke elementen in de volgende stap naar goede verpleeg(huis)zorg, bevlogen medewerkers en energieke leerlingen.