Laten we niet de fout van 1982 herhalen
Auteur: Joeri van den Steenhoven (voormalig voorzitter Kennisland)
Overal wordt naar antwoorden gezocht op de economische crisis. Het kabinet zal over twee weken haar plannen presenteren. Het gevaar is dat we vooral inzetten op proberen te behouden wat we hebben. Reddingsplannen domineren het debat, evenals de angst voor massaontslagen. De jaren ’80 lijken terug. Maar hoe zit het met investeren in vernieuwing? Juist nu is dat van cruciaal belang,. We moeten Nederland klaar maken voor de toekomst en niet proberen het verleden te redden. Dat zijn we in de vorige crisis vergeten te doen.
En hebben we dat de afgelopen jaren genoeg gedaan? Afgelopen vrijdag presenteerde het Innovatieplatform de zgn. KIA-foto 2009. Een evaluatie van de Kennisinvesteringsagenda en de ontwikkeling van Nederland naar een ‘land van talenten’ in 2016. Een helder en eerlijk rapport is het geworden, maar erg blij word je er niet van. We liggen niet op koers, volgens het Innovatieplatform. De conclusie is dat Nederland in vergelijking met andere landen te weinig in vernieuwing investeert.
Vooral het achterblijven van de onderwijsprestaties, van doorbraken op het terrein van leven lang leren, het aantal onderzoekers, de aanstaande uitstroom van docenten en de achterblijvende omzet uit innovatie zijn absoluut zorgwekkend. En op een terrein blijken we de nullijn al goed te hebben vastgehouden: de uitgaven van R&D zijn in Nederland sinds 2000 vrijwel gelijk gebleven. Investeringen in onderwijs en onderzoek blijven al jaren achter, in vergelijking met andere landen, zowel publiek als privaat.
De enige echte vooruitgang die we afgelopen jaren hebben geboekt lijkt de toename van bèta-techniek studenten te zijn. Op zich verheugend maar wel erg mager. De KIA-foto vertoont ondanks enige vooruitgang nog te veel oranje en rode stoplichten. En ik herken helaas teveel van de gegevens en aansporingen tot actie uit de Kenniseconomie Monitor van 2003, die KL opstelde toen het Innovatieplatform begon.
Hoe nu verder? IP-leden Dijkgraaf, Kleisterlee en Rinnooy Kan hebben gelijk als ze pleiten voor een versnelling. Ook het Innovatieplatform wordt blijkbaar ongeduldig over het uitblijven van echte vooruitgang, en terecht. Juist in deze crisis is het zaak te investeren in kennis en innovatie. Alleen dan kan Nederland een kennisland worden. Dit vergt inzet van vele partijen, niet alleen het kabinet. Er ligt een basis met de Kennisinvesteringsagenda. Daar moet worden doorgepakt. Ter aanvulling verzamelde KL ism Scienceguide eind november al nieuwe ideeën voor slimme crisisinvesteringen met de Knowledge Boost 2009.
Daarom wordt alom gepleit voor een nieuw Akkoord van Wassenaar. Maar laten we niet dezelfde fout maken als in 1982. Toen kwam er een sociaal akkoord die de effecten van de eerste globaliseringsgolf moesten verzachten: loonmatiging, werktijdverkorting en lastenverlichting. Maar tijdens die crisis vergaten we te investeren in nieuwe werkgelegenheid, in onderwijs, onderzoek en innovatie. Daar plukken we nu nog steeds de wrange vruchten van. Het KIA-rapport van het Innovatieplatform laat zien dat we op veel indicatoren inmiddels een Europese middenmotor zijn geworden. Landen als Duitsland, VS en Finland investeren juist nu in vernieuwing. Als Nederland dat nu weer niet doet, zal ons dat de komende tien jaar op achterstand zetten.
