‘Meer ruimte voor nieuwe scholen’ is niet genoeg

Staatssecretaris Dekker heeft het wetsvoorstel ‘Meer ruimte voor nieuwe scholen’ gepresenteerd. Tot nu toe kon je alleen een nieuwe school stichten op basis van een levensbeschouwing, mits je kunt aantonen dat hieraan voldoende behoefte is. Voortaan wordt het ook mogelijk een nieuwe school te stichten louter op basis van een onderwijsconcept. De staatssecretaris verwacht geen revolutie, maar pleit voor een ‘gelijk speelveld’. Vanuit dezelfde visie heeft de gemeente Amsterdam vorig jaar al ruimte gemaakt voor nieuwe scholen++Onze Nieuwe SchoolBekijk onze case ‘Start-ups in het onderwijs’.. Uit onze ervaringen blijkt dat het wetsvoorstel van Dekker kansen biedt, maar dat er meer nodig is.

In juni 2015 riep Kennisland op verzoek van onderwijswethouder Kukenheim, mensen op ideeën in te dienen voor het project Onze Nieuwe School in Amsterdam. De belangstelling was overweldigend; 124 ‘schoolmakers’ dienden een plan in voor een nieuwe school. Tienduizenden mensen brachten hun stem uit op hun favoriete concept. Een professionele jury selecteerde vijftien plannen, die na intensieve begeleiding hun uitgewerkte schoolplannen indienden. Deze maand maakt het college van B&W bekend welke vier initiatiefnemers de kans krijgen hun school te starten.

De grote belangstelling voor het project Onze Nieuwe School staat niet op zichzelf. Ook andere nieuwe initiatieven zoals de Steve Jobs-scholen en de Vinse School kunnen rekenen op veel belangstelling. Deze initiatieven sluiten aan bij de tijdgeest, bij de emancipatie van ouders, leraren en leerlingen. Veel leraren zijn niet langer brave uitvoerders van bestaande lesmethodes en bestuurlijke beleidsnota’s. Ouders en leerlingen zijn niet langer volgzame consumentenVeel leraren zijn niet langer brave uitvoerders van bestaande lesmethodes en bestuurlijke beleidsnota’s. Ouders en leerlingen zijn niet langer volgzame consumenten. en kiezen steeds vaker voor nieuwe onderwijsvormen – ook als deze zich nog niet helemaal bewezen hebben. Sterker nog: als die nieuwe initiatieven zich niet aandienen, nemen ze zelf het initiatief. Het is dan ook niet verwonderlijk dat er zich onder de Amsterdamse schoolmakers veel ouders en leraren bevinden die denken dat het beter kan.

Een nieuwe wet is niet genoeg

De wet ‘Meer ruimte voor nieuwe scholen’ sluit hier goed op aan. Maar een nieuwe wet alleen is niet genoeg. Tot nu toe maken bestaande schoolbesturen de dienst uit in het onderwijs. Net als in de taxisector (Uber) en de hotelbranche (Airbnb) zorgen nieuwe initiatieven voor nieuwe verhoudingen en stellen ze nieuwe eisen aan het samenspel tussen de schoolmakers, de bestaande schoolbesturen, de inspectie, het ministerie en de gemeente. Dat vraagt om vernieuwing van de financieringsregels om een school te mogen starten, van bevoegdheidsregelingen (zodat bijvoorbeeld vo-docenten mogen lesgeven aan basisschoolleerlingen) en van huisvestingsregels (om bijvoorbeeld gebouwen anders te mogen inrichten of zelfs een school te starten zónder gebouw).

De huidige regels en tradities remmen innovatieDe huidige regels en tradities remmen innovatie., en dat gaat verder dan de rem op het stichten van een nieuwe school. Waarom blijven er nog steeds zoveel leerlingen zitten? Waarom toch die grote kloof tussen basis- en voortgezet onderwijs? Waarom klassikaal les? Waarom iedereen hetzelfde leerboek? Waarom vindt onderwijs alleen in een klaslokaal plaats? Sommige regels zijn wettelijk voorgeschreven, andere zijn tradities, ingesleten in het systeem.

Ruimte voor nieuwe schoolconcepten vraagt niet alleen om versoepeling van stichtingsregels, maar ook om de bereidheid van schoolbestuurders, gemeente, ministerie en inspectie om constructief op zoek te gaan naar creatieve mogelijkheden om nieuwe onderwijsconcepten mogelijk te maken. Daarbij kunnen scholen veel beter gebruikmaken van de denkkracht en netwerken van hun leraren, ouders, en leerlingen.Scholen kunnen veel beter gebruikmaken van de denkkracht en netwerken van hun leraren, ouders, en leerlingen. Dat zie je terug in de nieuwe plannen van de schoolmakers in Amsterdam, waarin veel aandacht is voor persoonlijke leerwegen, onderwijs op maat en het betrekken van de buitenwereld in de school.

De schoolmakersaanpak in de gemeente Amsterdam is een primeur, net als het wetsvoorstel van staatssecretaris Dekker. Het heeft geleid tot veel rumoer en positieve opwinding, tot constructieve samenwerking tussen verschillende partijen en hopelijk tot vier nieuwe scholen. Het zou goed zijn als meer gemeenten dit Amsterdamse voorbeeld volgen. Daarbij is medewerking van het Rijk hard nodig. De nieuwe wet van Dekker komt hierbij als geroepen en leidt wellicht stiekem toch tot een kleine revolutie.

Dit opiniestuk verscheen in iets aangepaste versie in Het Parool.