Uitrollen is sneuvelen

Plaats van handeling: het Radboud REshape Center, een zeven jaar jong innovatiecentrum van het Radboud UMC waarin onderzocht en geëxperimenteerd wordt met aanstormende technologie en methodiek die relevant kan gaan worden voor leven, zorg en welzijn. De apparatuur die je er nog overal aan de muren en plafonds vindt, hielp ooit bij diagnose en behandeling. De technologie waarmee in het centrum wordt geëxperimenteerd++Amazon AlexaEr staat veel, heel veel. Een van de dingen die in het oog sprongen was de Amazon Alexa, de interactieve en omstreden ‘praatpaal’ van de online gigant. Lees hier een artikel over de mogelijke toepassing van de Alexa in de zorg. , kan mensen tegenwoordig in staat stellen dat voor te zijn of zelf te doen. Samen met 49 andere mensen neem ik deel aan de Health Innovation School (HIS), een nieuw initiatief van het ministerie van VWS en het REshape Center.

Het is leuk om hieraan mee te doen omdat het een prototype is van een opleiding die er (in deze of gewijzigde vorm) zal gaan komen, maar vooral omdat Kennisland als vreemde en nieuwe eend in de zorg-bijt is geselecteerd als een aanvulling op het deelnemersveld (the whole system in a room)++Whole Scale ChangeDeze uitspraak komt uit de school van de Whole Scale Change. Lees meer over deze veranderkundige school. .

De opleiding richt zich met deze eerste lichting niet op het ontwikkelen van nieuwe ideeën en interventies voor een betere zorg in Nederland. De hypothese is dat dat al gebeurt, maar dat innovaties te vaak stranden in het ideeën- en ontwikkelstadium en het nooit tot de markt redden. Daarom ligt de focus van de HIS op de fase die ná de eerste ontwikkeling komt: de ‘implementatie’. Ik zet dit tussen aanhalingstekens, want het is een omstreden en (vind ik) neoliberale term. Het venijn zit meestal in de staart. De oplossing daarvoor heet al snel ‘implementatie’, maar dat klinkt alsof het een lineair proces is; een ‘trucje’ waarmee je iets wat complex en weerbarstig is, plat slaat tot een stroomdiagram voor consultants. Dat is het niet, en gelukkig liet een aantal sprekers dat vanuit verschillende perspectieven goed zien.

Een aantal hoogtepunten voor mij:

Erik Gerritsen, secretaris-generaal (SG) van het ministerie van VWS, vertelt fijn persoonlijk en kwetsbaar over zijn ervaringen als gemeentesecretaris in Amsterdam, zijn tijd als bestuurder van jeugdzorg en zijn huidige rol als SG en veegt effectief de vloer aan met blauwdrukdenken en termen als ‘uitrollen’. Er is geen generieke oplossing of model voor complexe, “ongetemde” problematiek. Die gedraagt zich namelijk onvoorspelbaar en past niet binnen jouw mandaat of koker. Werd er te makkelijk over gedacht, dan werd er genadeloos gefaald, wat ten koste ging van mensen. Briljante innovaties sneuvelden als er werd uitgerold. Er is geen generieke oplossing of model voor complexe, “ongetemde” problematiek. Werd er te makkelijk over gedacht, dan werd er genadeloos gefaald. Briljante innovaties sneuvelden als er werd uitgerold. Het helpt als je een complex probleem terugbrengt tot een schaal die je wél kunt hanteren. Begin eens bij één gezin (jeugdzorg) en werk van daaruit omhoog naar een oplossing. Omdat een ongetemd probleem niet één baas heeft, moet je maar net doen alsof je verantwoordelijk bent – want dan héb je de verantwoordelijkheid en kun je stappen zetten. Deze boodschap resoneert nog steeds en als HIS-klas moeten we ons aangesproken voelen: waar niemand zich eigenaar voelt moeten we het heft zelf in handen nemen.

Peter Bennemeer, oud-ketchupman++KetchupBennemeer was ooit marketingman bij Heinz en onder andere verantwoordelijk voor de nieuwe plastic knijpfles in Noord-Europa. en ziekenhuisdirecteur van het Bernhoven ziekenhuis. Een tegendraadse denker die een nog tegendraadsere transformatie aan het bewerkstelligen is. Hoe zet je als regionaal ziekenhuis goede zorg voorop en ontwikkel je je bedrijfsmodel daar omheen? Innoveren gaat voor Peter niet in de eerste plaats over groei en nieuwe technologie, maar over anders kijken naar en (samen)werken aan latente, nog niet geïdentificeerde behoeften.Anders kijken naar en (samen)werken aan latente, nog niet geïdentificeerde behoeften. Daar kom je niet achter door mensen te vragen naar wat ze willen (ik laat de grijsgedraaide Ford-quote voor wat ie is) maar door verbeelding: waar willen we naartoe? En hoe brengen we dat dichterbij, in kleine stappen en door volop ruimte te geven aan waarden en perspectieven van het hele betrokken systeem?

Joeri van den Steenhoven (o.a. oprichter van Kennisland) plaatst de wereld van complexe vraagstukken in historisch perspectief. Zijn verhaal is in veel opzichten een verdieping van de verhalen van Erik en Peter. De complexiteit van vraagstukken vergt dat we er op een andere manier naar kijken en aan werken. Je kunt het niet eens zijn met de uitkomsten van een systeem, maar dat systeem is altijd perfect ontworpen om de resultaten voort te brengen die het voortbrengt (Ronald Heifetz). Waarom niet beginnen met de vraag wat betere uitkomsten zouden zijn – en voor wie? En probeer niet alles te weten voordat je begint, maar learn by doingWaarom niet beginnen met de vraag wat betere uitkomsten zouden zijn – en voor wie? En probeer niet alles te weten voordat je begint. Learn by doing. en neem ruimte om te experimenteren en te leren.

De HIS is een goed startpunt om met verschillende disciplines te leren en te experimenteren in de zorg. Een plek waar ik mijn ervaring met concepten als verbeelding en experiment kwijt kan. Een nieuw domein++KL in de zorgWe starten deze zomer een aantal trajecten in de zorg, in partnerschap met het ministerie van VWS en Vandejong Creative Agency. Met deze projecten willen we een brede maatschappelijke beweging starten rond vernieuwing van de verpleegzorg. Lees hier meer over waar veel behoefte bestaat aan nieuwe manieren van kijken, denken, doen en samenwerken. Ik neem de boodschap van Erik serieus: we moeten verantwoordelijkheid nemen over een beweging waar nog niemand de baas van is.