Vergeet de Chief Technology Officer, maak van iedere school een iPad-school!

Afgelopen week publiceerde mijn collega Kimon een oproep om iedere school in Nederland van een Chief Technology Officer te voorzien++RepliekDe titel van dit stuk is een repliek op het eerder gepubliceerde stuk van Kimon en geen pleidooi om de gefaalde iPad-scholen van Maurice de Hond een nieuw leven in te blazen.. Kernpunt van dit stuk was de constatering dat er in het onderwijs een “perverse situatie” is ontstaan waarin…

“… we aan de ene kant scholen hebben die de implicaties van technologie voor hun organisatie en primaire onderwijsproces nog nauwelijks overzien, en aan de andere kant slimme leveranciers van hard- en software voor wie de scholen een lucratieve afzetmarkt zijn. Technologie in onderwijs is immers big business.”

Hij raakt hiermee een gevoelig punt, vooral als we het hebben over de toegang tot gegevens die gegenereerd worden door een steeds digitaler onderwijssysteem. Deze dataverzameling is divers: het gaat om digitale leerlingvolgsystemen waarin de leerprestaties, ‘sociaal-emotionele ontwikkeling’ en relevante medische gegevens van scholieren worden bijgehouden, maar ook is er sprake van online leeromgevingen waarin de leerlingen direct op de servers van educatieve uitgevers en andere leveranciers hun opdrachten maken. Hiermee produceren zij direct data die inzicht geeft in leerprestaties en cognitieve processen, zoals hoe ze informatie verwerken.

Het intreden van deze technologieën in het onderwijs heeft zich langzaam voltrokken en heeft voor alsnog tot relatief weinig maatschappelijke aandacht++Media-aandachtAfgelopen zaterdag vroeg Aleid Truijens in haar column in de Volkskrant aandacht voor dit vraagstuk en op Follow the Money neemt Dieuwertje Kuijpers een kijkje achter de schermen van leerlingsvolgsystemen. geleid: toen ik laatst op de school van mijn dochter naar hun databeleid informeerde, werd mij door de directrice verteld dat ik zowat de eerste ouder ben die hier vragen over heeft. Dat is jammer, want het onderwerp mag ingewikkeld en niet echt controversieel zijn – Wie is er nou tegen dat scholen met de tijd meegaan? – toch schuilt er een rigoureuze verandering in ons onderwijssysteem achter. Via online leeromgevingen (en in iets mindere mate leerlingvolgsystemen) komen educatieve uitgevers en andere leveranciers van educatieve software namelijk direct het klaslokaal binnenToen ik laatst op de school van mijn dochter naar hun databeleid informeerde, werd mij door de directrice verteld dat ik zowat de eerste ouder was die hier vragen over heeft..

Waar onderwijsprocessen zich tot nu toe in de beschermde – en publiek gefinancierde en gecontroleerde – ruimte van scholen afspelen, vinden deze via online leeromgevingen steeds vaker plaats op systemen (servers) van commerciële partijen. Leerlingen die fysiek in het klaslokaal aanwezig zijn, maken hun werkjes niet meer in schriften, maar in computersystemen. De daarmee gegenereerde data verdwijnt op die manier naar plekken waar de school geen of slechts zeer beperkt zicht op heeft. Dit leidt in een hoog tempo tot een enorme hoeveelheid data over de prestaties en eigenschappen van leerlingen waar scholen zelf geen directe beschikking over hebben. De aanbieders van deze software zijn dan wel aan (nieuwe, strengere) regels++Algemene verordening gegevensbeschermingPer 25 mei geldt de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG), de Europese richtlijn die gaat over de bescherming van persoonsgegevens. Lees hier meer.  gebonden, maar het idee dat steeds meer informatie over de leerprestaties van leerlingen in de handen van commerciële partijen komt, is op zijn zachtst gezegd verontrustend te noemen.

De controle terug bij scholen en ouders

In zijn stuk van afgelopen week merkte Kimon terecht op dat het hoog tijd is dat er op scholen capaciteit komt …

“… om het technologiebeleid van scholen te ontwikkelen met oog voor de complexiteit van de thematiek en de impact ervan kritisch tegen het licht houd.”

WHet idee dat steeds meer informatie over de leerprestaties van leerlingen in de handen van commerciële partijen komt, is op zijn zachtst gezegd verontrustend te noemen.at betreft online leeromgevingen zijn alertheid en kritische reflectie op technologie echter niet voldoende om ervoor te zorgen dat scholen en ouders de controle over de gegevens van leerlingen behouden. In een markt die door een klein aantal partijen++Marktconcentratie:Zie het bovengenoemde stuk van Follow the Money voor een analyse van de marktconcentratie op de leerlingvolgsystemenmarkt. De situatie voor online leeromgevingen verschilt hier weinig van, met als bijkomende probleem dat de hardwaremarkt door Google Chromebooks gedomineerd wordt.gedomineerd wordt dat hoofdzakelijk via online applicaties werkt, zal het lastig zijn om ICT-oplossingen te vinden die scholen meer controle over de data geven.

Dat controle over data wel degelijk een unique selling point is in de markt voor educatieve toepassingen werd gisteren door Apple++AppleKennisland heeft in het verleden in samenwerking met Apple Nederlandse trainers en docenten en getraind in de omgang met en creëren van open onderwijsmaterialen. Momenteel hebben we geen actieve samenwerking met Apple. aangetoond. In het kader van een hernieuwde poging om de positie op de educatieve markt uit te bouwen, profileert Apple zich nu als aanbieder van digitale leeromgevingen die scholen wél controle over de door leerlingen geproduceerde data bieden. Zo vindt zich op de productpagina voor de nieuwe Klaslokaal-app de volgende beschrijving:

“Privacy zit ingebouwd in alles wat we maken. Leerkrachten zien al het moois wat hun leerlingen hebben gemaakt. Wij niet. In elk Apple-product zijn features voor privacy en beveiliging geïntegreerd. De devices, apps en services die we aan scholen leveren, zijn goed beveiligd om werk van leerlingen en persoonlijke informatie te beschermen.”

De ironie van het verhaal? De classroom app is voor Apple een instrument om meer iPads aan scholen te verkopen. Met zijn oproep om de “iPad-scholen te vergeten” had Kimon het misschien toch bij het verkeerde eind.

DeHet is de hoogste tijd voor een discussie over de wenselijkheid van wet- of regelgeving die scholen verplicht om ervoor te zorgen dat door leerlingen geproduceerde data binnen de eigen muren wordt verwerkt en niet voor derden toegankelijk is. aankondiging van Apple laat zien dat het mogelijk is om digitale leeromgevingen aan te bieden waarin controle over de data bij de scholen blijft. In tegenstelling tot de partijen die nu de markt voor educatieve toepassingen domineren, is het bedrijfsmodel van Apple niet afhankelijk van het verzamelen van zo veel mogelijk gegevens van de gebruiker. Mede hierdoor zijn de producten van Apple duurder dan die van andere leveranciers: aan privacy en zelfbeschikking van data hangt een prijskaartje.

Het is de hoogste tijd voor een discussie over de wenselijkheid van wet- of regelgeving die scholen verplicht om ervoor te zorgen dat door leerlingen geproduceerde data binnen de eigen muren wordt verwerkt en niet voor derden toegankelijk is. Het is nog niet te laat: nu kunnen we nog – met behulp van wettelijke ingrijpen – waarborgen dat leerprocessen in de toekomst vooral op scholen blijven plaatsvinden en niet op de servers van commerciële aanbieders.