Emergence by Design

Kennisland maakte van 2011 tot 2015 deel uit van het Europese onderzoeksconsortium Emergence by Design (MD). Onderzoekers, waaronder professor David Lane (betrokken bij het Santa Fe instituut over complexiteit), organisaties uit de praktijk (zoals Kennisland en The Young Foundation) en technologische productontwikkelaars zoals Factlink werkten hierin samen om theorieën, strategieën en ICT-tools te ontwikkelen om maatschappelijke innovatiekracht te ondersteunen en te mobiliseren. In dit project is een prototype ontwikkeld voor een nieuwe evaluatiemethode – Dynamische Evaluatie – en is geëxperimenteerd met het ontwikkelen van een tool om evaluatieprocessen online te kunnen ondersteunen.

Dominante innovatiestrategieën die vooral gericht zijn op het produceren van nieuwe producten en technologieën door de markt lijken hun grens bereikt te hebben. Er is een noodzaak ontstaan om alternatieve, meer duurzame, innovatiestrategieën te ontwikkelen waarin niet alleen de markt en de overheid een rol spelen, maar ook burgers. Nu is innovatie door burgers niet eenvoudig te regisseren, aangezien dit veld dynamisch, heterogeen en veelal ongeorganiseerd is. Dit veld ontbeert een overtuigend narratief en een wijze van organiseren die het mogelijk maakt om dit maatschappelijke innovatiepotentieel krachtiger en slimmer te maken. Welke methoden en processen helpen om maatschappelijke innovatiekracht te ondersteunen en te mobiliseren?

Nieuwe manieren van evalueren van innovatieprocessen

Kennisland is in het project Emergence by Design betrokken geweest bij een onderzoek naar nieuwe manieren van evalueren++Dynamische EvaluatieLees hier meer over de methode Dynamische Evaluatie die Kennisland ontwikkelde. van innovatieprocessen. Traditioneel gezien worden projecten extern getoetst aan van tevoren geformuleerde doelstellingen. Maar wat precies de resultaten zullen zijn, kan juist bij innovatieprocessen niet van tevoren worden gedefinieerd. Ook dient de traditionele manier van evaluerenTraditioneel gezien worden projecten extern getoetst aan van tevoren geformuleerde doelstellingen. Maar wat de resultaten zullen zijn, kan juist bij innovatieprocessen niet van tevoren worden gedefinieerd. geen projecten die tot doel hebben burgers te ondersteunen en nieuwe samenwerkingen te stimuleren om zo het innovatievermogen te vergroten. Bij dit soort projecten zit de opbrengst namelijk vooral in het proces: er ontstaan nieuwe contacten en nieuwe relaties die leiden tot nieuwe acties. Leraren die bijvoorbeeld iets nieuws willen doen in hun school hebben niets aan een lijvig evaluatierapport achteraf++OnderzoeksmoeIn het opiniestuk ‘Leraren zijn onderzoeksmoe’ geven leraren aan geen ‘datavee’ te willen zijn voor onderzoekers in evaluaties. . Ook een van de drijvende krachten achter innovatie, namelijk sociale waarden en waardeverschillen die in elk innovatieproces verweven zijn, worden in de oude manieren van evaluatie onvoldoende gezien en benut, zelfs niet meegenomen. In innovatieprocessen is het juist de bedoeling dat er verrassende nieuwe mogelijkheden ontstaan en die kunnen het best gezien en herkend worden als zij plaatsvinden in het systeem zelf, en niet van buitenaf worden beoordeeld. Welke evaluatiemethode++LiteratuuronderzoekDownload het literatuuronderzoek hier. kan deze processen ondersteunen?

Social innovation, evaluation and stories: where do they meet?

Om deze vraag goed te onderzoeken heeft Kennisland in samenwerking met onderzoeker Martha Vahl eerst een literatuuronderzoek uitgevoerd: ‘Social Innovation, evaluation and stories: where do they meet? A literature review about the use of research in the social innovation field’. Hierna is in de praktijk van het project Onderwijs Pioniers++Onderwijs PioniersOnderwijs Pioniers is een programma van Kennisland en de Onderwijscoöperatie. Onderwijs Pioniers heeft als doel om ondersteuning te geven aan leraren met goede ideeën voor onderwijsinnovatie. een prototype ontwikkeld voor een nieuwe evaluatiemethode: dynamische evaluatie. Dynamische evaluatie maakt gebruik van feedbackloops, waarin alle betrokkenen rond een nieuw initiatief (bijvoorbeeld nieuw lesmateriaal of een lerend netwerk van docenten) samen verhalen uitwisselen. De evaluator begeleidt dit proces en produceert als onderzoeker anekdotes die worden gebruikt om innovatieprocessen te ondersteunen. Anekdotes zijn in dit geval korte verhalen die een (waargebeurd) innovatieproces weergeven volgens een vaste structuur: een uitdaging, een exploratie van strategieën, het uitproberen van een of meer strategieën, en de uitkomst of evaluatie voor derden. In een aantal tests blijken anekdotes effectief als hulpmiddel om groepen mensen die een innovatie ontwikkelen te ondersteunen en te stimuleren, vooral wanneer zij zich ontmoedigd voelenIn tests blijken anekdotes effectief als hulpmiddel om groepen mensen die een innovatie ontwikkelen te ondersteunen en te stimuleren, vooral wanneer zij zich ontmoedigd voelen. in een vaak moeilijk, warrig innovatieproces.

Dynamic Evaluation: Learning with stories in feedbackloops

Download

Over het ontwikkelen van een prototype voor dynamische evaluatie hebben onderzoekers Marlieke Kieboom en Martha Vahl gepubliceerd in het rapport ‘Social innovation and the magic of experience: a case study about dynamic evaluation to support social innovation practices of teachers in the Education Pioneers Programme’++Case studyDownload de case study hier. . Ook is op basis van dit prototype geoefend met het ontwerpen van een digitale tool++Tool reviewLees hier een review over het bouwen van deze tool. om deze manier van collectief evalueren aan de hand van een uitwisseling van verhalen technisch te ondersteunen.

Principes voor nieuwe evaluatiemethodes

Kennislands zeven kernprincipes voor nieuwe evaluatiemethodes voor sociale innovatie:

1. Toekomstgericht: evaluatie is gericht op het genereren van nieuwe strategieën en nieuwe mogelijkheden voor vernieuwers;
2. Netwerkgericht: evaluatie focust op het genereren van nieuwe relaties en het stimuleren van de bijdrage van anderen aan hun vernieuwing;
3. Democratisch: in de evaluatie zijn vernieuwers zelf onderzoekers van hun eigen praktijk, de onderzoeker/evaluator is hierin ondersteunend aan de vernieuwers en de projectmanager;
4. Ondersteunend: Het onderzoeksmateriaal dat wordt geproduceerd in een evaluatie is geen extra activiteit naast vernieuwing; het materiaal helpt de vernieuwers reflecteren zodat zij hun vernieuwing kunnen verbeteren (denk aan: een nieuwsbrief, een dubbelinterview, een podcast of een verhalenblog);
5. Open: Het onderzoeksmateriaal is grotendeels publiek toegankelijk, zodat ook anderen tijdens het onderzoekstraject de mogelijkheid hebben om het materiaal te gebruiken;
6. Real-time: Het onderzoeksmateriaal wordt tijdens (en niet achteraf) beschikbaar gemaakt voor de vernieuwers;
7. Contextueel: De omgeving van de vernieuwer (collega’s, school, buren, ouders, leerlingen) wordt direct bij het onderzoek betrokken.

Het ontwikkelen van een prototype voor dynamische evaluatie heeft onder andere geleid tot twee nieuwe programma’s bij Kennisland: Social Labs++Social labsBekijk ook onze case ‘Labs: proeftuinen in terra incognita’.   met de methode Feed Forward Stories (een open onderzoeksmethode om gemeentebeleid te maken met verhalen van burgers) en het programma Academische Vernieuwers (om het vernieuwend vermogen van de wetenschap te stimuleren en te ondersteunen).

Emergence by Design was een spin-off van het programma INSITE++Prof. Dr. David LaneLees ook ‘Manifesto: Towards an agenda for social innovation’ van prof. dr. David Lane waarin hij kritiek levert op het huidige denken over innovatie “in the innovation society paradigm”. . Lees ook het originele projectvoorstel: Emergence by Design proposal (PDF).