InnovatieImpuls Onderwijs

Of het nu gaat om nieuwe organisatievormen, een andere manier om je personeel in te zetten of om het gebruik van digitale middelen, de experimenten van InnovatieImpuls Onderwijs onderzoeken op innovatieve wijze hoe je onderwijs slimmer en beter kunt organiseren. In de afgelopen vier jaar werden vijf verschillende innovatie-experimenten op 150 scholen door het hele land uitgeprobeerd. Dit heeft veel inzicht opgeleverd in zowel de inhoud als het proces van onderwijsinnovatie.

Oorspronkelijk begon het project met het vraagstuk rondom het verwachte lerarentekort: ‘Hoe handhaven we de kwaliteit en zorgen we dat de werkdruk niet toeneemt, wanneer een groot aantal leraren als gevolg van de vergrijzing het onderwijs verlaat?’. Uniek aan dit project is dat de scholen zelf werd gevraagd hier een mogelijk antwoord op te formuleren++UniekIn 2010 heeft het Ministerie van OCW 20 miljoen euro beschikbaar gesteld (uit de FES-gelden) voor scholen in po en vo om innovatieve projecten te ontwikkelen, die het lerarentekort tegengaan.. Uiteindelijk zijn er vijf experimenten (vier in vo, een in po) overgebleven, die door 150 scholen zijn geadopteerd. De vijf IIO Experimenten zijn: SlimFit, E-klas & PAL-student, Leerlingen voor Leerlingen, Onderwijsteams en Videolessen.

Frisse blik op schoolorganisatie

Aanvankelijk was het doel van de vijf experimenten om op scholen met minder leraren minstens zo goed onderwijs te kunnen bieden, terwijl de werkdruk niet stijgt. Uiteindelijk blijken deze experimenten ook interessante andere effecten en opbrengsten teweeg te brengen: zo ontstaat er nieuwe gemeenschapszin tussen leraren en schoolleiding in SlimFit-scholen, worden leerlingen geprikkeld en betrokken bij hun eigen onderwijs door Leerlingen voor Leerlingen, en kunnen ’tekortvakken’ toch worden gegeven door middel van Videolessen. IIO werpt een frisse, kritische blik op het huidige onderwijssysteem en de organisatie van onderwijs en experimenteert met nieuwe manieren waarop het onderwijs georganiseerd kan worden.

Innovatiekracht van scholen zelf

Het uitgangspunt van de IIO is dat leraren en schoolleiders zelf het beste weten waar kansen voor veranderingen en verbeteringen in het onderwijs liggen. Kennisland zet zich in om vernieuwing van onderaf te stimuleren en het innovatief vermogen van de scholen zelf te vergroten++Innovatief vermogenDit gebeurt ook in onze andere projecten, zoals Onderwijs Pioniers.. Bij alle IIO Experimenten ligt de focus op ideeën die zorgen dat het werk op een andere manier georganiseerd kan worden (bijvoorbeeld met minder leraren, maar met inzet van andere mensen, en met behulp van nieuwe technologie), zonder dat de werkdruk toeneemt of de onderwijskwaliteit daaronder lijdt.

De vijf experimenten

De vijf IIO Experimenten zijn zeer uiteenlopend. Zo wordt er bij SlimFit++SlimFitBekijk hier het filmpje van de landelijke SlimFit-dag op 24 september. (po) uitgegaan van een nieuw organisatieprincipe, waarin reguliere klassen worden vervangen door units, die worden begeleid door een divers team van leraren en onderwijsondersteuners. Omdat scholen dit op verschillende niveau’s kunnen doen, ontwikkelde de projectorganisatie een website waarop scholen in kaart kunnen brengen in welk proces ze zich nu bevinden, en welke hulpmiddelen ze daarbij nodig hebben.

In het experiment E-klas en PAL-student (vo) ontwikkelen docenten een rijk gevulde elektronische leeromgeving voor leerlingen met studiewijzers, (zelf)toetsen en chatmogelijkheden. Bij de uitvoering en ondersteuning van de E-klassen en andere lessen worden er getrainde PAL-studenten (PAL = Persoonlijk Assistent Leraar) ingezet.

Bij het experiment Leerlingen voor Leerlingen++InstructieBekijk hier de instructiepagina van Leerlingen voor Leerlingen. (vo) worden ouderejaars leerlingen ingezet om hun jongere medeleerlingen te helpen. Ze doen dit door onder begeleiding van de vakdocent en een mediaspecialist een filmpje op te nemen waarin ze vakspecifieke, veel voorkomende vragen beantwoorden.

In het experiment Onderwijsteams (vo) kunnen docenten zich meer richten op het leerproces van de leerlingen. Deze ruimte ontstaat doordat leraren die aan een grote groep lesgeven, worden bijgestaan door een of meerdere onderwijsondersteuners. Leraren kunnen daardoor kleine groepjes leerlingen extra instructie geven.

Tot slot wordt in het experiment Videolessen (vo) maatwerk geboden zowel voor leerling als leerkracht. Leerlingen kunnen op verschillende locaties live dezelfde lessen kunnen volgen, met behulp van videoapparatuur. Zo kunnen tekortvakken toch onderwezen worden. Docenten delen op deze manier hun lesuren met collega’s op afstand, wat ruimte geeft voor andere taken en voor het ontwikkelen van hun specifieke expertise. Lees meer over de experimenten.

IIO Netwerk

Het IIO Netwerk is een lerend netwerk van onderwijsvernieuwers die willen innoveren en op zoek willen gaan naar manieren om ‘slimmer’ te werken. Het IIO Netwerk wil de aanwezige vernieuwingskracht van scholen stimuleren en ondersteunen door zich te richten op drie pijlers: ten eerste bewustwording van het belang van slimmer werken, ten tweede netwerkvorming van scholen en onderwijsvernieuwers en ten derde kennisvorming: ervaringen, aanpak en resultaten van innoverende scholen ophalen en delen zodat andere scholen en leraren ervan kunnen leren.

Met het IIO Netwerk wordt de groeiende beweging van onderop ondersteund, zodat anderen zich kunnen aansluiten. Het IIO Netwerk kan vanuit deze ambitie ook opgevat worden als een denktank op het gebied van slimmer werken, waarvan de lessen meegenomen kunnen worden in de totstandkoming van nieuw beleid.

Deze ambitie brengen we in de praktijk door scholen bij elkaar te brengen in de zoektocht naar slimmer werken. Het IIO Netwerk brengt rond verschillende thema’s inspiratie, kennis en ervaringen van scholen bijeen. Het netwerk draagt bij aan een vernieuwingsbeweging van scholen zelf, onder andere door het ophalen van kennis over innovatie vanuit de praktijk.

Er zijn verschillende vormen waarin de scholen bijeen gebracht worden. Zo komen in regionale Bendecafés de leden van dit netwerk bij elkaar voor inspiratie, om te leren van elkaar en te zoeken naar slimme oplossingen. Daarnaast trekt de Innovatiebrigade erop uit; dit is een team van onderwijsvernieuwers (leraren, schoolleiders, adviseurs, onderwijskundigen) die voor een bepaald tijdsbestek aan de slag gaan met een concrete vernieuwingsvraag op een school (zie onderstaande).

De Innovatiebrigade

Innovatiebrigadiers zijn leraren, projectleiders en schoolleiders die hun ervaring met de IIO Experimenten op hun school graag delen met andere scholen. Zij brengen de lessen die zij tijdens hun vernieuwingstraject op school hebben opgedaan, graag over aan scholen die aan het begin van zo’n verandering staan. Alle brigadiers hebben een korte on-the-job training++InnovatiebrigadeLees hier meer over de training. gehad over veranderprocessen en vernieuwing in het onderwijs, maar bovenal brengen zij hun eigen ervaring uit de schoolpraktijk mee. Door het opleiden en inzetten van Innovatiebrigadiers worden praktijkervaringen met innovatieprocessen op school actief gedeeld met de rest van het onderwijsveld.

Innovatiebrigadier Joost Timmermans over zijn ervaring++InnovatiebrigadierLees hier de volledige column van Innovatiebrigadier Joost Timmermans.: “Ik ben trots op mijn leerervaring die de opleiding en het zijn van Innovatiebrigadier me opgeleverd heeft en nog steeds oplevert.”“Ik ben trots op mijn leerervaring die de opleiding en het zijn van  Innovatiebrigadier me opgeleverd heeft en nog steeds oplevert.”

Onderzoek

Er wordt zowel een effectmeting uitgevoerd door SEO Economisch Onderzoek en ResearchNed als kwalitatief onderzoek gedaan door het Kohnstamm Instituut en de Hogeschool van Amsterdam naar de opbrengsten van de IIO Experimenten. In de effectmeting wordt vooral onderzoek gedaan naar de arbeidsproductiviteit, de kwaliteit van het onderwijs en op de werkdruk van leraren. In het kwalitatiteve onderzoek++IIO Kwalitatief onderzoekLees hier meer over de resultaten van het onderzoek. wordt ingegaan op het proces van onderwijsinnovatie en wat lessen, ervaringen en nieuwe inzichten zijn die scholen gaandeweg hebben opgedaan. De uitkomsten van het onderzoek van de IIO  kunnen richtinggevend zijn voor onderwijsvernieuwing op verschillende niveaus: voor het beleid, voor de schoolorganisatie en voor de onderwijspraktijk.

IIO op Maat

Krimp van leerlingen in de ene regio en tekorten aan docenten in andere regio’s. InnovatieImpuls Onderwijs op Maat (IIO op Maat) levert maatwerkbegeleiding voor het stimuleren van innovatief vermogen van de onderwijsorganisatie. De vraag en ambitie die bij scholen of schoolbesturen in een regio leeft staan daarbij centraal.

IIO op Maat stimuleert dat scholen van elkaars ervaringen leren. Ruim 150 scholen uit primair en voortgezet onderwijs zijn al enkele jaren met de vijf IIO-experimenten aan de slag en delen hun lessen en resultaten graag, bijvoorbeeld via eerdergenoemde Innovatiebrigade.

IIO biedt o.a. de volgende ondersteuning aan:

• Kennismaken met verschillende innovatieve scholen (bijvoorbeeld de scholentour in Noord-Holland)
• Leerkrachten van verschillende scholen stimuleren in samen leren en experimenteren (bijvoorbeeld Catent Labs in Zwolle)
• Inhoudelijke en veranderkundige expertise delen met schoolleiders en innovatoren (bijvoorbeeld in Rijnstreek, Rijnmond en Rotterdam)

Planning en organisatie

De experimenten van IIO lopen tot eind 2014++Hoe nu verder?Hoe kunnen we de vernieuwingsbeweging die met de InnovatieImpuls Onderwijs is ontstaan levend houden en nog verder stimuleren? En hoe doen we dat straks als de subsidie afloopt? Lees meer, maar de kennis, ervaringen en inzichten die deze hebben opgeleverd, worden zoveel mogelijk gewaarborgd. Door onder andere de verschillende onderzoeken, door het borgen van producten zoals de SlimFit-app, de filmpjes van Leerlingen voor Leerlingen, de E-klassen in Wikiwijs.

Kennisland is samen met CAOP verantwoordelijk voor de samenstelling en uitvoering van het programma van de InnovatieImpuls Onderwijs. Lees meer over de experimenten, bekijk wat er gebeurt op het gebied van onderwijsinnovatie en volg de actuele ontwikkelingen op de website en social media++Social mediaBekijk hier de Linkedin en Twitter-pagina van IIO..