Het ‘niet weten’ is een nieuwe norm – en dat is precies waar innovatie begint

De coronacrisis dwong het onderwijs een pas op de plaats te maken. Niets was meer vanzelfsprekend. Het ondenkbare werd onvermijdelijk. Scholen sloten hun deuren en leraren en leerlingen bleven maandenlang thuis. Het zorgde voor een onbedoelde ruimte waarbinnen leraren en schoolleiders, ouders en kinderen zich op een andere manier gingen verhouden tot onderwijs. Er werd geëxperimenteerd met afstandsonderwijs, ouders raakten meer betrokken bij de scholing van hun kinderen en er werden belangrijke vragen gesteld over de nut en noodzaak van toetsing en examinering. Onder druk wordt alles vloeibaar en zo ook in het onderwijs. Natuurlijk ging niet alles goed. Duizenden leerlingen verdwenen van de radar of bleken thuis totaal niet aan school toe te komen. Corona legde daarmee bloot wat we allang wisten: dat niet ieder schoolgaand kind dezelfde kansen heeft. De komende jaren is het vooral zaak te leren van de gebeurtenissen van de afgelopen maanden. 

Uit gesprekken die we de afgelopen maanden met schoolleiders en leraren hebben gevoerd bleek in ieder geval een aspect de boventoon te voeren: we weten het even niet, maar dat leidt wel tot nieuwe ideeën en inzichten, ook met betrekking tot de problemen die er al lagen zoals het lerarentekort en de kansenongelijkheid.

Regie, eigenaarschap en collectiviteit tijdens corona

Leren omgaan met allerlei online applicaties viel bij de meesten mee, maar op afstand kinderen lesgeven en volgen bleek niet gemakkelijk. Aan de andere kant werd het voor schoolleiders, afdelingsleiders en teamleiders juist eenvoudiger om hun leraren (net als de leerlingen) meer regie en eigenaarschap te geven. Leraren leken bovendien meer geneigd om als collectief te opereren en minder alleen vanuit hun eigen vakgebied of klaslokaal naar het onderwijs te kijken.Leraren leken meer geneigd om als collectief te opereren en minder alleen vanuit hun eigen vakgebied of klaslokaal naar het onderwijs te kijken.

“‘Ik weet niet hoe ik dit moet doen’ is een legitieme vraag geworden, en dat helpt de onderlinge samenwerking. Omdat niemand het weet, worden we gezamenlijk productiever, wel of geen ervaring maakt even minder uit. Het ‘niet weten’ is een nieuwe norm. Dat is precies waar innovatie begint.”

Sommige schoolleiders die we spraken realiseren zich dat er veranderingen in gang zijn gezet die nieuwe inzichten opleveren voor de kwaliteit van het onderwijs. Sommigen zijn zelf gemotiveerder dan voorheen, omdat ze minder bezig zijn met inspringen in dagelijkse beslommeringen en zich meer kunnen bezighouden met leraren ondersteunen en begeleiden, en onderwijs ontwikkelen. 

Grote verschillen tussen leerlingen

Uit het primair onderwijs horen we signalen dat sommige minder gemotiveerde leerlingen in deze tijd, ineens ‘als een speer’ gaan.Uit het primair onderwijs horen we signalen dat sommige minder gemotiveerde leerlingen in deze tijd, ineens ‘als een speer’ gaan. Het zou interessant zijn om te onderzoeken++Wat heb jij ontdekt?Welke positieve effecten heb jij in je eigen onderwijspraktijk (of misschien als ouder) gemerkt de afgelopen maanden? We horen het graag! welke positieve effecten de gedwongen veranderingen in het onderwijs hebben op leerlingen en leraren, die in de periode voor corona met motivatieproblemen kampten.

Maar ook zien schoolleiders en leraren dat verschillen tussen leerlingen onder een vergrootglas komen te liggen. Sommige schoolleiders raken hun leerlingen kwijt – vaak leerlingen die al onderwijsachterstand hadden opgelopen. Het contact op afstand is moeilijk met deze leerlingen en soms ook met hun ouders. Tegelijkertijd lijken de zogenoemde excellente leerlingen het onder deze omstandigheden juist goed te doen. Ze hebben regie over hun eigen leerproces en kunnen hun eigen tempo beter bepalen.

Onderwijsvernieuwing volgens Kennisland

Kennisland stimuleert al tien jaar het onderzoekend en vernieuwend vermogen van het onderwijs. Corona bewijst nog eens nadrukkelijk hoe belangrijk het is dit vermogen aan te spreken.Corona bewijst nog eens nadrukkelijk hoe belangrijk het is om het onderzoekend en vernieuwend vermogen van het onderwijs aan te spreken. Vaak ontbreekt het echter aan de tijd en ruimte voor reflectie. Met onze programma’s doorbreken we die waan van de dag. Dat doen we met innovatieprogramma’s++Innovatieprogramma’sZoals Onderwijs Pioniers dat uiteindelijk duurzaam verankerd werd in het LerarenOntwikkelFonds., waarin we leraren ondersteunen om zelf hun onderwijs te verbeteren. We doen dat met Broedplaatsen++BroedplaatsenLees meer over onze broedplaatsen in onder andere Rotterdam en Amsterdam, en rondom po-vo of bekijk de brochure (PDF)., waarin we schoolleiders en leraren de kennis en vaardigheden bijbrengen die nodig zijn om tot duurzame vernieuwing te komen. We bouwen aan leercommunity’s++Leercommunity’sZoals Grenzeloos Onderwijs Nijmegen. en in-house Broedplaatsen++In-house BroedplaatsenZoals Broedplaats Hoorn. , waarbij lokale schoolgemeenschappen hun eigen onderwijs verbeteren. En we onderzoeken actiegericht en waarderend hoe onderwijsvernieuwing werkt en wat dit vraagt van beleid. We onderzoeken actiegericht en waarderend hoe onderwijsvernieuwing werkt en wat dit vraagt van beleid. 

Kennisland wil de meerwaarde van deze crisis helpen benutten door dicht op de praktijk reflectie en interactie te organiseren. We halen in deze bijzondere periode opgedane ervaringen, lessen en inzichten op om het onderwijs verder te ontwikkelen. Dat doen we altijd samen met scholen, leraren en schoolleiders. Zo starten we in september met een nieuwe Broedplaats voor Amsterdamse scholen in het voortgezet onderwijs om samen met leraren en schoolleiders actiegericht te leren van de lessen die we kunnen trekken uit de coronacrisis en hoe we die lessen kunnen inzetten voor het vernieuwen van ons onderwijs.

Als het ‘nieuwe normaal’ straks weer plaatsmaakt voor hoe we al jaren het onderwijs vormgeven, bestaat het gevaar dat de lessen en goede ideeën vergeten worden en naar boven gekomen pijnpunten met de mantel der liefde bedekt. Wij pleiten voor het tegenovergestelde. Het zou in onze ogen een kapitale blunder zijn als leraren en leerlingen op een volgende pandemie moeten wachten om weer de ruimte te krijgen. 

Wil jij met ons werken aan duurzame vernieuwing van het onderwijs? Neem dan contact op via info@kl.nl