Geen terugkeer van bejaardenhuizen maar vooruit met ouderenwelzijn

In haar pleidooi voor een terugkeer van bejaardenhuizen pleit Nicki Pouw-Verweij (arts en Tweede Kamerlid JA21) eigenlijk voor een terugkeer naar isolement en afhankelijkheid. De beweging naar voren, die is ingezet door ouderen, ouderenzorgorganisaties en het sociaal domein, zou teniet worden gedaan bij deze terugkeer. Die beweging houdt in dat de samenleving het middelpunt is van zorg en welzijn en niet de zorgorganisaties. Wij pleiten ook voor goede huisvesting voor ouderen, maar dan wel ontworpen vanuit de samenleving en niet weer een extra zorgorganisatie. 

De probleemstelling klopt: bij het sluiten van de bejaardenhuizen in 2013 is vergeten dat er een vorm tussen thuis wonen en het verpleeghuis moet zijn waar je als oudere terechtkan. Op dit moment komt een groep ouderen in de knel: zij zijn te goed voor een verpleeghuis maar te slecht om zelfstandig te wonen. Maar de terugkeer van bejaardenhuizen is geen oplossing. Dan blijft de zorgorganisatie centraal staan en leven ouderen als groep apart van de samenleving. Dit vergroot het isolementWe hebben zoveel geleerd de afgelopen jaren over hoe het anders en beter kan. van deze groep. Als we denken vanuit de samenleving, dan kunnen ouderen nog meedoen aan de maatschappij++MeedoenMeedoen aan de maatschappij is een van de belangrijkste onderwerpen voor ouderen, blijkt uit het RVS-rapport ‘Het geschenk van de eeuw’. en in contact staan met andere generaties. Als ouderen actief en volwaardig lid kunnen zijn van de buurt waarin ze wonen, blijven ze langer gezond en minder afhankelijk van professionele zorg. 

Vroeger was niet alles beter 

Het is een bekende (en te makkelijke) reflex van de politiek dat zodra maatschappelijke problemen te ‘complex’ worden, we maar terug moeten vallen op oplossingen uit het verleden. Juist in tijden waarin sociale innovatie zo hard nodig is, is het teleurstellend dat een politieke partij weer alleen denkt in het terugdraaien van vernieuwing++Terug naar afDe SP kwam in het verleden al met het idee om bejaardentehuizen terug te brengen in de vorm van ‘zorgbuurthuizen’. . Vroeger was echt niet alles beter. De bejaardenhuizen werden bijvoorbeeld ook bevolkt door ouderen die kerngezond waren, waardoor er minder plek was voor mensen met een zorgvraag. De bejaardenhuizen zijn gesloten omdat veel ouderen, al dan niet met een lichte zorgvraag, prima zelfstandig kunnen wonen en leven. Moet je dit leven institutionaliseren in een zorgorganisatie, met regels en protocollen?Anders dan de vraag hoe we het beste voor ouderen kunnen zorgen, moeten we ons afvragen hoe we als ouderen en met ouderen willen (samen)leven.

De bejaardenhuizen drukten hard op de collectief gefinancierde zorguitgaven++Hoge kostenNederland betaalde in het verleden al veel meer dan omliggende landen voor langdurige zorg, waar ouderenzorg onder valt: 3.5% van het nationaal Bruto Binnenlands Product (bbp) in 2010. Als die trend doorzet, besteedt Nederland in 2060 8,1% van het bbp aan langdurende zorg. Lees meer. Pouw-Verweij stelt dat de bespaarde kosten door de afschaffing van bejaardenhuizen in 2013 “niet opwegen tegen de kosten die op dit moment gemaakt worden voor onnodige ziekenhuisopnames.” Ze vermeldt hierbij niet dat het aandeel ouderen in onze samenleving de afgelopen jaren sterk is toegenomen++Steeds ouderIn 1990 was 12,8% procent van de bevolking 65 jaar en ouder. In 2022 is 20% van de bevolking 65-plus. Daarnaast is er sprake van ‘dubbele vergrijzing’. Het aandeel 80-plussers binnen de groep 65-plus neemt ook toe. Lees meer. Als je de zorg van toen vertaalt naar de situatie van nu, zou er bijzonder veel geld naar de bejaardenhuizen gaan. Daarnaast heeft deze generatie ouderen andere behoeften; ze willen langer zelfstandig thuis blijven wonen++Thuis wonenUit een onderzoek van ouderenorganisatie ANBO van eind 2019 blijkt dat ouderen graag zou lang mogelijk zelfstandig thuis willen wonen. én regie behouden over hun leven. In het huidige klimaat waarin we van crisis naar crisis springen en te maken hebben met een ongekende toename van zorguitgaven is het maar de vraag of de samenleving wil meebetalen aan een volgende generatie bejaardenhuizen.

Terugkeer bejaardenhuizen niet mogelijk

Er zitten wel meer haken en ogen aan het idee om bejaardenhuizen nieuw leven in te blazen. Wie gaat daar werken? Want voldoende zorgmedewerkers hebben we op dit moment niet. Ook niet als je ervoor pleit dat de huidige zorgmedewerkers van wijkverpleging of thuiszorg kunnen overstappen naar het ‘moderne bejaardenhuis’. Juist aan zorgprofessionals is immers een tekort. Sterker nog, volgens een nieuwe prognose zal het verwachte tekort aan zorgmedewerkers in 2031 oplopen naar 135 duizend werknemers(!)Volgens een nieuwe prognose zal het verwachte tekort aan zorgmedewerkers in 2031 oplopen naar 135 duizend werknemers(!)

Ga uit van de samenleving en de buurt waar ouderen wonen

Waarom zouden we teruggaan naar een te dure situatie waar we de zorgmedewerkers niet voor hebben? Een situatie die ouderen als groep isoleert en afhankelijk maakt van zorg? We hebben zoveel geleerd de afgelopen jaren over hoe het anders en beter kan. Kijk liever vooruit, bijvoorbeeld naar de vele kleinschalige initiatieven++Mooie initiatievenEr zijn verschillende initiatieven waar ouderen kunnen wonen en toch nog middenin de samenleving staan, zie bijvoorbeeld naar het Knarrenhof, meergeneratiewoningen of Samen en Anders. Of bekijk deze rapportage van de VPRO over denkers en doeners die niet wegduiken voor de grijze golf van morgen. die vanuit de samenleving zijn opgezet. Initiatieven die zijn ontworpen vanuit de vraag hoe je als oudere nog steeds mee kan doen in de samenleving en hoe je fijn ouder wordt. Anders dan de vraag hoe we het beste voor ouderen kunnen zorgen, moeten we ons afvragen hoe we als ouderen en met ouderen willen (samen)leven. 

Stimuleer de beweging van wederkerigheid en eigenaarschap

Hoe pakken we dit als samenleving aan? Als voorbeeld noemen we de gesprekken die we in de buurt voeren samen met zorgorganisatie NNCZ in Drenthe over hoe zorg en welzijn met ouderen kan worden georganiseerd als er geen zorgorganisatie in het spel is als verantwoordelijke partij. Wat blijkt? De meeste mensen willen iets doen voor, of met, andere mensen in de buurt. Dit moet alleen georganiseerd worden.De meeste mensen willen iets doen voor, of met, andere mensen in de buurt. Dit moet alleen georganiseerd worden. We wisselen uit hoe mensen hierover denken en wat eerste stappen kunnen zijn. Op heel veel plekken worden nu zulke stappen gezet in de richting van een buurt waarin mensen in verbinding staan met elkaar en waarin zorg- en welzijnstaken anders worden georganiseerd. 

Denken vanuit de buurt is de ingezette beweging waarmee we zorg en welzijn op een andere manier kunnen inrichten. En waarbij we vanzelfsprekender onze vaardigheden inzetten voor elkaar. Deze beweging biedt ook ouderen meer kans om te leven in een prettige omgeving waar ze volwaardig onderdeel uitmaken van de maatschappij. 

Het oppakken van zorg- en welzijnstaken vanuit de buurt gebeurt niet vanzelf. De gemeente, het sociaal domein, mensen uit de buurt, zorgorganisaties en andere betrokkenen groeien langzaam naar elkaar toe. Deze beweging van toenemende wederkerigheid en eigenaarschap moeten we stimuleren, niet afremmen. Mensen, ook ouderen, willen meedoen aan de samenleving en van betekenis zijn. Dan helpt het niet als je mensen afhankelijk maakt van een zorgorganisatie.Mensen, ook ouderen, willen meedoen aan de samenleving en van betekenis zijn. Dan helpt het niet als je mensen afhankelijk maakt van een zorgorganisatie.

Maatschappelijke vooruitgang: dichtbij en samen met de buurt

Vooruitkijken betekent dat we moeten stoppen met oude koeien uit de sloot te halen en actiever moeten nadenken over maatschappelijke vooruitgang, over wat haalbaar en duurzaam is. Laten we samen werken aan een maatschappij waar ouderen een sociaal en gezond leven kunnen leiden, dichtbij en samen met de buurt. Dit vergt niet alleen nieuwe ideeën maar ook een verandering van onze mindset en cultuur. Hier past een terugkeer naar geïnstitutionaliseerde zorg niet bij. Laten we samen een werkelijkheid ontwerpen waar zorg en welzijn veel meer onderdeel van de samenleving zijn.