Nieuw economisch denken. Nieuw economisch doen.

De natuurherstelwet++NatuurherstelwetIn de wet staat dat er in 2030 herstelmaatregelen moeten komen voor 30 procent van de natuurgebieden die in slechte staat zijn. En in 2050 zou er voor 90 procent een herstelplan moeten zijn. Lees meer , het voorstel om het gebruik van pesticiden te halveren voor 2030, de antidiscriminatiewet op de werkvloer, de wetswijziging dierenwelzijn++DierenwelzijnOnder druk van de agro-industrie zijn de al 20 jaar geleden beloofde verbeteringen van tafel geveegd. De dieren blijven achter met loze beloftes. Lees meer landbouwdieren, het zijn zomaar wat voorbeelden van nieuwe wetten die op het laatste moment niet zijn aangenomen. Het argument daarvoor is steeds dat het te veel vraagt van bedrijven om meer rekening te houden met mensenrechten en de natuur. Het kan economisch niet uit. Dus worden maatregelen sterk versoepeld of helemaal niet doorgevoerd. Wat opvalt is dat nooit de vraag wordt gesteld of het economisch systeem zelf niet moet worden aangepast. 

Ons huidige economisch systeem is al zo lang dominant dat we het zijn gaan beschouwen als een natuurwet. Niet als een optelsom van keuzes, beslissingen en belangen, maar als een autonoom opererend stelsel waarin ‘de consument’ niet anders kan dan zo veel mogelijk kopenOns huidige economisch systeem is al zo lang dominant dat we het zijn gaan beschouwen als een natuurwet. en de ‘producent’ niet anders kan dan zo efficiënt en goedkoop mogelijk zoveel mogelijk produceren. 

In het huidige economische model is groei een doel op zich, als enige instrument om de economie draaiende te houden. Daarom worden producten gemaakt om kapot te gaan of uit de mode te raken. Het economisch model is zo dominant, dat de échte natuurwetten zich moeten aanpassen aan de economie. Die echte natuurwetten, bijvoorbeeld dat teveel CO₂ in de atmosfeer zorgt voor gevaarlijke opwarming van de aarde, of dat met het uitsterven van insecten de bevruchting van onze voedselvoorziening stokt, maken duidelijk dat we een economie nodig hebben die past binnen de grenzen van de planeet – en niet andersom. Het goede nieuws is: de economie ís geen natuurwet. Economie is een sociaal construct ontworpen door mensen en dus ook aanpasbaar door mensen.Het goede nieuws is: de economie ís geen natuurwet. Economie is een sociaal construct ontworpen door mensen en dus ook aanpasbaar door mensen.

Nieuwe economische denkramen

Gelukkig krijgen andere en nieuwe economische denkramen steeds meer aandacht, zoals Doughnut Economics, Postgroei en de Betekeniseconomie. Deze nieuwe denkwijzen veranderen de focus van het streven naar economische groei en het beleid dat gericht is op het bevorderen daarvan. In plaats daarvan wordt de nadruk gelegd op een economie die gericht is op het herstellen van ecologische en sociale waarden. Er zijn steeds meer mensen die kiezen voor een duurzame leefstijl of om zelf duurzame energie te produceren. Sociaal ondernemers nemen genoegen met minder financiële winst om waardevol werk met positieve sociale en ecologische impact te kunnen doen. De opkomst van de commons-beweging, woon-, energie- en voedselcoöperaties en maatschappelijke initiatieven in zorg en welzijn laten zien dat mensen zich samen sterk willen maken voor andere waarden dan financieel gewin. 

Van denken naar doen

Toch wordt het nieuwe economisch denken nog vaak weggezet als onrealistisch en niet haalbaar. Voor veel mensen is een tekortschietende en verwoestende, maar oude, bekende economie begrijpelijker en vertrouwder dan een veelbelovende, maar nog onbekende nieuwe economie. De nieuwe economische theorieën zijn niet zozeer alomvattende modellen of blauwdrukken die volgens een bepaalde methode moeten worden toegepast. Ze bieden nieuwe denkramen om de economie als onderdeel van een samenleving te beschouwen en bieden handvatten om die economie rechtvaardiger en duurzamer in te richten. Het is belangrijk dat we deze theorieën daadwerkelijk in de praktijk uitproberenHet is belangrijk dat we nieuwe economische theorieën in de praktijk uitproberen. om te laten zien dat er echt alternatieven bestaan.

Proeftuinproject ‘Nieuw economisch. Nieuw economisch doen.’

Om te kunnen experimenteren met nieuwe economische theorieën in de praktijk, lanceerde Kennisland half april samen met 7 andere organisaties op het Marineterrein in Amsterdam++Partners ProeftuinprojectAmsterdam Economic Board, AMS Institute, AHK Culture Club, And The People, Bureau Marineterrein, Kennisland, The Next Speaker. het Proeftuinproject ‘Nieuw Economisch Denken, Nieuw Economisch Doen.’ Met sociaal-economische experimenten willen we onderzoeken wat het betekent als we de focus verleggen van kwantitatieve groei naar kwalitatieve groei.Met sociaal-economische experimenten willen we onderzoeken wat het betekent als we de focus verleggen van kwantitatieve groei naar kwalitatieve groei. We monitoren met onze eigen kennisinstellingen de verwachte én onverwachte resultaten. Zo leren wij en de stad wat er nodig is om een lokale economie die handelt binnen planetaire grenzen te laten bloeien.  

Het Marineterrein is de ideale plek om dit te doen omdat er minder regelgeving is. Bovendien zijn de hier gevestigde bedrijven vaak al bezig met circulaire en sociale projecten. De culturele instellingen en organisaties op het Marineterrein kunnen op hun beurt verbeelden hoe bloei zonder economische groei eruit kan zien en ons verlangen aanwakkeren naar een nieuwe economie. 

Met een collectief van ruim 40 vernieuwende, nieuwe economische denkers, gemeentelijke pioniers, buurtbewoners en de bedrijven en instellingen op het Marineterrein kwamen we samen om te onderzoeken welke sociaal-economische experimenten we willen oppakken. Er ontstonden al snel allerlei inspirerende ideeën, mede dankzij de mooie voorbeelden van organisaties die al bezig zijn om binnen hun eigen invloedssfeer vorm te gevenWe weten dat ons oude economisch systeem ecologisch, sociaal en zelfs economisch onhoudbaar is. aan nieuw economisch doen.

Een greep uit de ideeën:

• Volgens het uitgangspunt van ruimte delen gaan we in samenwerking met de Regenboog Groep mensen die economisch dakloos zijn tijdelijk slaapruimte bieden in de kantoren op het Marineterrein. In een stad die kampt met een extreem gebrek aan ruimte, is het niet uit te leggen dat er elke nacht en in het weekend zoveel ruimte leeg staat én dat er mensen op straat moeten slapen. Door onze kantoorpanden te delen, kunnen we laten zien dat het anders kan. Met het experiment gaan we onderzoeken wat er voor nodig is om gedeeld gebruik van ruimte goed te laten verlopen, welke barrières er eventueel zijn en wat er nodig is om dit op nog veel meer plekken in de stad te realiseren.
• Met bewoners van de Amsterdamse wijken Kattenburg en Wittenburg willen we onderzoeken of een wijkwerkcoöperatie zoals die is ontwikkeld door buurthuis de Bol ook in onze buurt kan worden opgezet. In zo’n coöperatie kan lokaal werkgelegenheid worden gecreëerd door betaalde opdrachten en diensten aan te bieden in en voor de buurt. 
• Meerdere organisaties op het Marineterrein zijn al aan het onderzoeken of zij de governance van hun bedrijf op een heel andere manier kunnen vormgeven. Zoals The New Optimist deed door onder andere de stap te zetten naar steward ownership. Bij deze ‘nieuwe’ vorm van ondernemen worden stemrecht en winstrecht gescheiden, en is het primaire doel niet meer winst, maar de missie. Zou het niet geweldig zijn als niet alleen de bedrijven op het Marineterrein, maar het hele gebied ‘steward owned’ zou kunnen zijn? Het is stiekem onze droom om een Community Land Trust experiment voor de stad te worden.
• In verschillende publieke ruimtes van het Marineterrein, zoals de AHK Culture Club, willen we graag een podium bieden voor het debat over de nieuwe economie. Nieuw- en oud-economisch denkers kunnen er elkaars nieren proeven en de nieuw-economisch doeners kunnen er de vruchten van hun experimenten delen. 

Doe mee in de proeftuin!

We weten dat ons oude economisch systeem ecologisch, sociaal en zelfs economisch onhoudbaar is. Nieuwe economische theorieën geven ons een beeld van hoe het ook zou kunnen. Maar die theorieën moeten in de praktijk worden gebracht. Dát is wat we op het Marineterrein doen: laten zien dat het eerlijker, socialer en duurzamer kan. Iedereen die daaraan mee wil doen, is van harte uitgenodigd om mee te experimenteren in onze sociaal-economische Proeftuin.