Hoera, een innovatiefonds. Laat de onderwijsrevolutie beginnen!

Na het debat over de onderwijsbegroting en de stemmingen is het zeker: er komt een innovatiefonds voor leraren. Dit plan lijkt te passen in de tijdsgeest: de leraar wordt de baas van zijn eigen onderwijs. Leraren, gefeliciteerd! Is dit de game changer waar het onderwijs op zat te wachten? Leraren hebben zeker iets aan een experimenteerwalhalla, maar eigenlijk zou de onderwijsbegroting één groot innovatiefonds moeten worden.

In het najaar van 2013 publiceerden we op de site van Kennisland een opiniestuk over de lerarenagenda waar we veel instemmende reacties op kregen uit alle geledingen van het onderwijs, van leraar tot ministerie. In dat opiniestuk was de punch line dat de formulering van het lerarenbeleid nog steeds erg weinig ruimte laat voor initiatief van leraren zelf en dat een oplossing zou kunnen zijn om een structureel innovatiefonds voor hen in te richten. Binnen een jaar is die wens werkelijkheid geworden.

De ervaring die we opdeden met het organiseren van een bescheiden versie van zo’n fonds, Onderwijs Pioniers, leerde ons dat zo’n aanpak echt ruimte schept voor leraren. In dit programma krijgen leraren tijd, budget en ondersteuning om aan de slag te gaan met hun eigen concrete idee voor het verbeteren van hun eigen onderwijs. Zo kunnen ze eindelijk aan de slag met vernieuwingen die ze zelf relevant vinden. Het leverde bijvoorbeeld de FABklas++FABklasEen laboratorium waar leerlingen zelf producten maken en onderzoek doen, terwijl ze leren. Lees meer op, en talloze andere kleine en grote vernieuwingen++VernieuwingenHier zie je voorbeelden van de ideeën en hun uitwerkingen. die het onderwijs beter maken en leraren meer eigenaar maken van hun lessen.

Innovatie niet wegstoppen in een hoekje

De politiek is kennelijk ook overtuigd van de meerwaarde. Jet Bussemaker en Sander Dekker maken een innovatiefonds van 5 miljoen mogelijk met tijdelijk geld en de Kamer wil dat dit structureel wordt. Echter, op het hele onderwijsbudget is dit natuurlijk maar een heel klein speeltuintje. En daar schuilt nu juist het risico in. Wordt vernieuwing van onderwijs zo niet bijzaak?Op het hele onderwijsbudget is dit natuurlijk maar een heel klein speeltuintje. En daar schuilt nu juist het risico in. Wordt vernieuwing van onderwijs zo niet bijzaak? Een soort Carnaval of Rumspringa++RumspringaIn de Amish-cultuur bestaat het concept ‘rumspringa‘. Even helemaal los, voor je een ascetisch leven tegemoet gaat. Als innovatie in een afgebakend hoekje plaatsvindt, dringt zo’n vergelijking zich op., waarin je even van de norm mag afwijken, waarna je weer in het dagelijkse gareel springt?

We willen allemaal dat het onderwijs beter wordt. We zijn het er over eens dat de leraar daar de spil in is en dat schoolleiders en -bestuurders hen de tijd en ruimte moeten geven te vernieuwen. De meer dan honderd leraren op tientallen scholen die meedoen aan Onderwijs Pioniers zijn vooral enthousiast over het programma omdat het een grote trendbreuk is met de ruimte en ondersteuning die ze normaal gesproken krijgen. Dat is ons doel: Leraren moeten vernieuwing zelf kunnen creëren, in een onderwijsstelsel dat nog steeds behoorlijk top-down aangestuurd wordt. Daarvoor hebben ze tijd en ruimte nodig.

Revolutie! Van controleapparaat naar katalysator voor vernieuwing

De revolutie begint wat ons betreft hier, met het innovatiefonds. Maar misschien is het wetsvoorstel van SGP, D66 en CDA om de Onderwijsinspectie minder taken te geven en de leraar werkelijk de eigenaar van zijn eigen onderwijs te maken, minstens zo ambitieus. Ons pleidooi zou zijn: vorm de inspectie radicaal om van een controleapparaat naar een katalysator voor vernieuwing++Katalysator voor vernieuwingDus nog een stap verder dan SGP-Kamerlid Bisschop het formuleerde “Zij moet geen sta-in-de-weg zijn, maar een kritische vriend.”. Laat leraren met elkaar praten over de inhoud van hun onderwijs en maak ze met hun schoolleiders eigenaar van de koers van hun school.Laat leraren met elkaar praten over de inhoud van hun onderwijs en maak ze met hun schoolleiders eigenaar van de koers van hun school.

Beste Sander, beste Jet, als jullie het serieus menen met de toekomst van het Nederlandse onderwijs, en dat willen we graag geloven als we sommige van jullie speeches erop nalezen, durf dan echt het roer om te gooien! Maak dus het innovatiefonds structureel, sterker nog: werk aan een onderwijsbegroting die in feite één groot permanent innovatiefonds is. Financier tijd en ruimte voor onderwijsontwikkeling en geef leraren vertrouwen. Dat zou van scholen lerende organisaties maken en dat zou – gekeken naar wat we van leerlingen verwachten – best consequent zou zijn.

Kimon Moerbeek en Jurjen van den Bergh zijn bij Kennisland verantwoordelijk voor Onderwijs Pioniers en de InnovatieImpuls Onderwijs op Maat