De website europa-nu.nl publiceerde deze maand een stuk over de roep van sommigen om een politieke unie in Europa op te zetten, een thema dat in de verkiezingsprogramma’s van bijna alle politieke partijen tijdens de laatste verkiezingen terugkwam. Deze “Verenigde Staten van Europa” zijn geheel in lijn met de State of the Union-speech van voorzitter van de Europese Unie Barroso waarin hij pleit voor verdere politieke integratie van de unie. In het artikel wordt keurig netjes de geschiedenis van de mislukte aanzet tot politieke integratie uiteengezet: de plannen van Jean Monnet en Robert Schuman, de in het Franse parlement gesneuvelde Europese Defensie Gemeenschap en het verwerpen van de Europese Grondwet. Aan het eind van het artikel geeft europa-nu.nl een optie die de Europese Unie ook zou moeten geven op al haar websites: een poll waarin je kunt aangeven wat je van de opgevoerde argumenten vindt. Helaas biedt het reactieformulier geen mogelijkheid om uitgebreid je mening te geven over zo’n politieke unie. Dus doe ik dat hier.
‘Een politieke unie is nodig voor vrijheid, vrede en welvaart in Europa’
Het is jammer dat in het artikel niet wordt uitgelegd om wat voor soort vrijheid het hier gaat. Bewegingsvrijheid? Daar hebben we het Verdrag van Schengen voor. Fundamentele vrijheden? Alle landen die lid zijn van de EU hebben het acquis communautaire geïmplementeerd, dus daar is reeds voor gezorgd (je zou natuurlijk nog vragen kunnen stellen over de daadwerkelijke uitvoer van het acquis, maar dat is een hele andere discussie). En dan vrede. Standaard het eerste antwoord op de vraag waarom de Europese Unie ooit is opgericht. Na de Tweede Wereldoorlog hebben we dan ook geen oorlogen meer gehad tussen EU-lidstaten. Een politieke unie zou hier dan ook niets aan veranderen. De kans dat een politieke unie iets aan de welvaart in Europa zou kunnen veranderen acht ik ook klein. Op dit moment zijn we een economische unie in crisis. Wat zou een politieke unie veranderen aan deze crisis? De problemen met de euro en de zwakkere landen zullen dan niet ineens verdwijnen.
‘Een politieke unie veroorzaakt meer spanning tussen Europese landen’
Omdat, zo stelt europa-nu.nl, ‘harde economische en politieke afspraken landen juist tegen elkaar opzetten.’ Uit ervaring is gebleken dat ook zachte (bij gebrek aan een beter woord) economische en politieke afspraken landen tegen elkaar opzetten. Daarbij is het niet de bedoeling dat één lidstaat een regel bedenkt waar de andere zich dan vervolgens aan moeten houden, maar dat de lidstaten samen afspraken maken. Sommigen vrezen dat dit gaat gebeuren in een politieke unie, omdat zij het onvermijdelijk achten dat Duitsland de overmacht zal krijgen. Ook dit lijkt mij niet veel anders dan de huidige situatie. Op dit moment heeft Duitsland de touwtjes van de Europese Unie in handen, zeker als het om de eurocrisis gaat, en worden de overige EU-lidstaten – en dan vooral Frankrijk – er slechts bij betrokken om het te doen lijken alsof de beslissingen gezamenlijk worden genomen.
‘Een politieke unie is nodig om de euro te laten functioneren’
Als het een economische unie niet eens lukt om een munt te laten functioneren, dan lukt het een politieke unie zeker niet. Als de economische basis van de regels betreffende de monetaire unie niet in orde is, dan kunnen er nooit politieke regels op gebaseerd worden. Er is dus niet een politieke unie nodig om de euro te laten functioneren, maar juist een goed werkende economische unie. Europa-nu.nl werpt als ondersteunend argument voor de stelling op dat de eurocrisis ‘werd veroorzaakt doordat landen hun interne zaken niet op orde hadden. Een politieke unie zorgt voor meer zeggenschap op terreinen die voorheen nationaal werden geregeld.’ Dit laatste is zeker waar, maar een politieke unie kan nooit zeggenschap krijgen op terreinen waarvan zij noch het bestaan noch de problematiek kent. De politiek van een lidstaat heeft maar tot op bepaalde hoogte weet van alles wat er in een land gebeurt, dus de Europese Unie kan nooit helemaal weten wat er in alle lidstaten speelt.
‘Een politieke unie vergroot de kloof tussen EU en burger’
Een politieke unie zal zeker de kloof tussen de burger en de politiek vergroten. Van ‘zij daar in Den Haag’ wordt het dan ‘zij daar in Brussel’. Een politieke unie creëert nog een bestuurslaag die nog verder van de burger afstaat en waar de burger nog minder feeling mee heeft. En dan is er ook nog de vraag hoe de burger onderwerpen bij de EU aan kan kaarten. Een Europees burgerinitiatief lijkt me niet de oplossing, daarvoor zijn de voorwaarden te ingewikkeld. En direct contact met een lid van het Europees parlement is niet het eerste waar de meeste mensen aan denken. Dit laatste is een feit dat de kloof tussen de EU en de burger nogmaals bevestigt. Voor de Europese Unie lijkt het me een ingewikkelde, en misschien zelfs wel onmogelijke taak om beslissingen te nemen voor alle Europese burgers. Om het argument van de vorige stelling aan te halen: als de nationale politiek al niet eens alle uithoeken van een enkel land kan bereiken, hoe kan de Europese politiek dan alle uithoeken van de Europese Unie bereiken?
Dus, wat gaan we doen?
Doe maar geen politieke unie. Het verandert niet veel aan de huidige situatie en het verergert de nu al grote problemen van de Europese Unie: het contact met en het betrekken van de EU-burgers bij de Unie, en de economische crisis. Mijn advies aan de EU: zorg eerst voor een goedwerkende economische unie!
Ruby Wever