Van garderobe in je meterkast tot Barbapapahuis: microwonen als duurzame oplossing voor de overspannen woningmarkt

Ik sta met een groep van dertien man in een studio van een Villa Mokum-bewoner in het Amstelkwartier. Aan de muur hangt een racefiets, in de hoek staat een opklapbed en bij de gevel een bankje met een flatscreen. “De bewoners gaan heel creatief om met de ruimte”, vertelt Janine Vieveen, verkoopmanager bij ontwikkelaar AM. “Meterkasten worden hier getransformeerd tot schoenenrek of garderobe, je kunt het zo gek niet bedenken.” Eén van de bezoekers met wie ik in de microwoning van 28 m2 sta frunnikt wat aan het opklapbed. “Grappig.” “Twee jaar geleden gingen deze studio’s voor 100.000 euro”, vervolgt Janine haar verhaal. “Nu gaan ze voor 160.000 euro.”

Villa Mokum

Microwoningen in Amsterdam

Namens KennislandDe bewoners gaan heel creatief om met de ruimte: meterkasten worden hier getransformeerd tot schoenenrek of garderobe, je kunt het zo gek niet bedenken. neem ik deel aan een door Pop-Up City georganiseerde trip++Pop-Up City-tripDe dubbele stadsreis werd georganiseerd door Pop-Up City om de inzichten uit het onderzoek dat zij deden naar microwonen te delen met een groter publiek. Deze maand bezochten we concepten in Amsterdam. Volgende maand verkennen we Londen. Lees meer. langs een reeks nieuwe woonconcepten in Amsterdam en Londen om te bekijken hoe de toekomst van wonen in de stad eruit ziet. De focus van de trip ligt daarbij op microwonen. Voor het eerst sinds eeuwen worden woningen namelijk weer kleiner. De verstedelijkingsgolf die eind jaren ‘90 op gang kwam, blijft aanhouden en geeft een enorme druk op de woningmarkt. Er wordt zelfs gesproken over een overspannen woningmarkt++City for sale?Tegenlicht maakte een aflevering over de druk op de Amsterdamse woningmarkt. Bekijk de aflevering hier.. In combinatie met veranderende leefpatronen, een toename van het aantal eenpersoonshuishoudens, flexibilisering van de arbeidsmarkt, en de opkomst van de deeleconomie en nieuwe technologieën ontstaat er vraag naar nieuwe oplossingen op het gebied van huisvesting. De bouw van microwoningen en woningen met gedeelde faciliteiten, oftewel co-living, neemt zodoende een toevlucht.

Microwonen in Amsterdam

In Amsterdam lijken gebouwen met microappartementen en gedeelde voorzieningen inmiddels als paddenstoelen uit de grond te schieten. Zo werd eerder dit jaar in Amsterdam-Noord bijvoorbeeld het wooncomplex NorthOrleans opgeleverd, bestaande uit 120 microwoningen van 30 m2. In Nieuw-West verrezen Change= en Little Manhattan. En er staan verschillende projecten op het punt ontwikkeld te worden of al in de steigers, zoals XS Deluxe in de Houthavens en Fibonacci in Oost. Microwonen als nieuwe stedelijke woontrend lijkt hiermee ook in Amsterdam geland.

Echter waar microwonen een toegankelijke woonvorm zou moeten zijn – compactere woningen zijn simpelweg goedkoper dan grote woningen – laat de tour langs nieuwe woonconcepten met microwoningen zien dat zij slechts een kleine doelgroep bedienen: de young urban professional mét een goed gevulde portemonnee. Want een studio van 28 m2 van 160.000 euro noem ik niet bepaald betaalbaar. Bij Little Manhattan kost een huurwoning van zo’n 35 m2 755 euro per maand. Daar komen de servicekosten van 120 euro en energierekening nog bij. Ook niet goedkoop. Niet alleen de prijs van deze microwoningen beperkt de toegankelijkheid, ook zijn de gebouwen in hippe conceptenNiet alleen de prijs van microwoningen beperkt de toegankelijkheid, ook zijn de gebouwen in hippe concepten gegoten waar alleen de quinoasalade en soja latte consumerende Amsterdammer zich thuis voelt.++Hip en happeningOf young professionals in hippe concepten willen wonen met young professionals onder elkaar is ook nog maar de vraag. In dit artikel op Vice beargumenteert Nils de Lange dat zij “gewoon willen wonen”. gegoten waar alleen de quinoasalade
++ QuinoasaladestraatKunstenaarscollectief Kamp Seedorf doopte recentelijk een straat in Amsterdam-Oost om tot Quinoasaladestraat. Bekijk het kunstwerk hier. en soja latte consumerende Amsterdammer zich thuis voelt. “Do you consider yourself a social, healthy, metropolitan, tech savvy, urban traveler?” staat er op de website van het net opgeleverde Little Manhattan. En om een idee te geven van de sfeer in Zoku, waar we tijdens de trip ook een bezoek aan brachten: in de gedeelde living kitchen vol met kamerplanten en Deense designmeubels wordt een menu geserveerd dat naar Zoku’s eigen zeggen de after dinner dip vermindert, zodat je snel weer aan het werk kunt in een van de communal working spaces. Dat microwonen als opkomende trend in Amsterdam zich zo specifiek richt op de young professional is jammer. Microwonen is namelijk ook voor bijvoorbeeld ouderen en zelfs gezinnen++DoelgroepenVolgens Platform 31 voorziet microwonen in de behoefte van diverse groepen. In de publicatie ‘Smart Small Living’ lees je hier meer over. een interessante woonvorm. Zo zitten veel ouderen niet meer te wachten op het onderhoud dat een grote woning vergt en besluiten steeds meer gezinnen om in de stad te blijven. Betaalbare microwoningen bieden ook voor hen kansen.

Daarnaast laat de tour zien dat het ontwerp van veel microwoningen wensen te over laat. Dat Villa Mokum-bewoners meterkasten transformeren tot garderobes kun je creatief noemen, maar eigenlijk legt het de vinger op de zere plek. In een studio van 28 m2 waar in het ontwerp weinig aandacht is geweest voor slim ruimtegebruik is het een meterkast als kledingkast of helemaal geen kledingkast. Naar aanleiding van een onderzoek dat Arcam deed naar microwonen++Ontwerplab min of meer: microwoningenLees hier verder over het onderzoek van Arcam. stelde het bureau middels een aantal richtlijnen voor om bij de ontwikkeling van microwoningen in m3 te denken in plaats van m2. Een hogere plafondhoogte biedt bewoners bijvoorbeeld de mogelijkheid om een vide te maken en zo enigszins verschillende vertrekken te creëren. Daar blijkt veel behoefte aan. In een enquête die de beheerders van Little Manhattan afnamen onder de mensen die zich inschreven voor het wooncomplex liet 98% blijken liever in een tweekamerappartement te willen wonen dan in een studio. De achterliggende aanname dat iedereen in een studio wil wonen blijkt dus niet te kloppen. Een deel van de studio’s werd vervolgens aangepast. Maar de extra wanden, waar in het originele ontwerp geen rekening mee gehouden was, zorgden voor ongemakkelijke ruimtes. Een slim ontworpen microwoning zou in principe net zo prettig wonen moeten zijn als een groot huis.Een slim ontworpen microwoning zou in principe net zo prettig wonen moeten zijn als een groot huis.

Tenslotte, de manier waarop microwonen zich als trend in Amsterdam ontpopt is weinig toekomstbestendig. Microwoningen worden nu vooral ingezet als doorgroeimogelijkheid voor starters. Niet als eindstation. Het gevaar bestaat dat we de stad volbouwen met kleine wooneenheden, waar naar verloop van tijd geen vraag meer naar is. Het voorbeeld van de extra wanden in Little Manhattan laat overigens zien dat de vraag op dit moment al niet goed begrepen lijkt te worden. Er zou bij de bouw van microwoningen daarom meer oog moeten zijn voor toekomstige ontwikkelingen. Architect Winy Maas van MVRDV werkt met zijn bureau bijvoorbeeld aan gebouwen die transformeren naar gelang de behoeften van bewoners, ook wel Barbapapahuizen++BarbapapahuizenIn een aflevering van De Wereld Draait Door geeft Maas uitleg bij zijn Barbapapahuizen. Bekijk het fragment hier. genoemd. Breidt je huishouden uit? Dan overleg je gewoon even met de buren of je wat van hun ruimte bij jouw huis kan betrekken door de positie van de wanden aan te passen. Een flexibele constructie, waarbij het interieur van een gebouw aangepast kan worden over de tijd, kan uitdagingen die te maken hebben met veranderende woonwensen het hoofd bieden.

Naar toegankelijker en toekomstbestendiger microwoningen met meer woonkwaliteit

De manier waarop microwonen als stedelijke woontrend landt in Amsterdam doet wat mij betreft tekort aan de enorme kansen die microwonen als woonvorm biedt. Zoals de woonvorm zich hier ontwikkelt, is die weinig toegankelijk en toekomstbestendig. Daarbij is de woonkwaliteit gering. Om echt gebruik te maken van de kansen die microwonen als nieuwe woontrend biedt, moet ten eerste de betaalbaarheid van microwoningen gewaarborgd worden. De gemeente kan hierover bijvoorbeeld duidelijke afspraken++Duidelijke afsprakenBij het project NorthOrleans ging het mis. Zonder concrete huurprijsafspraken staat de gemeente machteloos. Lees meer hierover. maken met ontwikkelaars. En de hippe concepten kunnen achterwege worden gelaten. Niet wonen voor social, healthy, metropolitan, tech savvy, urban travelers, maar gewoon wonen voor Amsterdammers.Niet wonen voor social, healthy, metropolitan, tech savvy, urban travelers, maar gewoon wonen voor Amsterdammers. Er moet daarnaast meer aandacht gaan naar de kwaliteit van het ontwerp van microwoningen. De richtlijnen die Arcam opstelde voor ontwerpers en ontwikkelaars zijn een stap in de goede richting, maar er moet bij het ontwikkelen van microwoningen ook meer samengewerkt worden met de eindgebruiker, oftewel de bewoner. Een aanpak die raakvlakken heeft met het social lab++Social labLees meer op de casepagina., waarbij verschillende groepen, inclusief eindgebruiker, samenwerken aan oplossingen, kan uitkomsten bieden. Verkeerde aannames kunnen zo voorkomen worden, zodat woningen worden gebouwd die echt aansluiting vinden bij de wensen van bewoners. Tenslotte moet er bij de ontwikkeling van nieuwe microwoningen meer rekening gehouden worden met veranderende woonwensen, bijvoorbeeld door te experimenteren met flexibele constructies. Als we de toegankelijkheid, kwaliteit en toekomstbestendigheid van microwonen weten te vergroten, kan de trend een echt duurzame oplossing bieden voor de overspannen woningmarkt.