Actieonderzoek

Actieonderzoek brengt theorie en praktijk samen in een dynamisch proces van leren en veranderen. Het slaat een brug tussen denken en doen. De kern is duurzame verandering mét mensen, niet over mensen.

Actieonderzoek is een krachtige onderzoeksmethode gericht op het verbeteren en ontwikkelen van de manier waarop we in de samenleving en in organisaties (samen) werken. Door middel van actieonderzoek leren we onze kennis en vaardigheden effectiever in te zetten, bijvoorbeeld om arbeidsmarkttekorten aan te pakken. Het doel is om kennis en inzicht te krijgen in hoe die verbetering tot stand komt, zodat we daarop verder kunnen bouwen. Deze dynamische, toekomstgerichte en inclusieve vorm van onderzoek combineert onderzoeken, leren, reflecteren, experimenteren en veranderen.

Het raakt alles in mijn persoon. Door het per onderdeel te bekijken en samen aan te gaan, komen we uiteindelijk tot de beste oplossing voor mezelf en voor het geheel.

— Deelnemer actieonderzoek naar zinvolle daginvulling voor mensen met dementie

Actieonderzoek gaat verder dan traditionele onderzoeksmethoden door de scheiding tussen onderzoeker en onderzochte te vervagen. Alle betrokkenen identificeren en definiëren samen een probleem, ontwikkelen al experimenterend oplossingen en evalueren ook weer gezamenlijk de resultaten en werkbare ingrediënten. Kenmerkend voor actieonderzoek is dat we uiteenlopende perspectieven en belangen bij elkaar brengen, bijvoorbeeld van professionals, inwoners, leiders van organisaties, experts en beleidsmakers.

Deze collaboratieve benadering zorgt behalve voor direct toepasbare kennis, ook voor een voortdurend leer- en verbeterproces dat helpt om steeds effectiever samen te werken en positieve veranderingen teweeg te brengen in organisaties en de samenleving. Actieonderzoek zorgt niet alleen voor meer draagvlak bij verandering, maar ook voor een dieper begrip van de onderliggende dynamieken die verbetering mogelijk maken. Dit werpt nadat het onderzoek is afgelopen blijvend zijn vruchten af.

Deze aanpak levert direct toepasbare kennis op door actieve participatie van alle betrokkenen van een maatschappelijk vraagstuk.

Typische dilemma's en vraagstukken waarbij actieonderzoek perspectief biedt:

We willen in onze organisatie samen met onze medewerkers werken aan verbeteringen van de werkpraktijk. Maar hoe doe je dat?
Hoe kunnen we beleid verbeteren mét burgers en professionals, op een manier die verder gaat dan alleen bevragen?
Hoe brengen we wetenschappelijke en praktijkkennis bij elkaar om tot duurzame vernieuwing te komen?

Proces

1. Uitgangspunten formuleren

Samen met de directbetrokkenen onderzoeksvragen, doelen en toetsingscriteria vaststellen.
2. Plan van aanpak maken

Een plan van aanpak maken en acties of experimenten uitzetten waarin verschillende actoren samen aan verbeteringen werken en antwoorden en oplossingsrichtingen zoeken voor de onderzoeksvragen.
3. Actieonderzoek uitvoeren

Het actieonderzoek uitvoeren (cyclisch, reflexief en reflectief): plan, do, check, act
4. Inzichten analyseren en duiden

De opgehaalde inzichten analyseren en duiden samen met de directbetrokkenen.
5. Kennis delen

Inzichten en kennis uit het actieonderzoek verspreiden en met zoveel mogelijk mensen delen.