Klimaatactivisten: geen werkloze hippies of soepverspillers, maar betrokken burgers

“Ga eens iets nuttigs doen, werken bijvoorbeeld” of “… en dan zelf een blik soep weggooien, hypocriet!” Het zijn voorbeelden van veelvoorkomende reacties op klimaatactivisten die zich vastplakken aan talkshowtafels of kunstwerken besmeuren. Toch knaagt bij veel mensen de vraag of er niet stiekem iets van waarheid zit in wat de activisten roepen. Intussen verschuilen velen van ons zich achter goede bedoelingen zoals minder vlees eten++Minder vleesIndividuele veranderingen zijn goed, maar plaatst de verantwoordelijkheid bij de verkeerde mensen. De klimaatvoetafdruk is door grote oliemaatschappijen als BP bedacht om de verantwoordelijkheid van zichzelf af te schuiven. Lees meer tijdens het barbecueën++Zwart-witfotoOnze minister president houdt deze houding in stand door vragen over gaten in klimaatbeleid weg te lachen en vooral te benadrukken dat we niet op de zaken vooruit moeten lopen en in een ‘zwart-witfoto moeten gaan wonen’. Lees meer en voeren we het broodnodige gesprek liever niet. 

“Natuurlijk zijn we het eens, maar je moet wel normaal doen”++Normaal doenZo reageerde Beau van Erven Dorens op activist Jelle de Graaf, toen hij zichzelf vastplakte aan de tafel bij Jinek.

De afgelopen weken is klimaatactivisme voor het eerst in tijden een onderwerp waar iedereen het over heeft. Het duo van Just Stop Oil, dat een blik soep over (het beschermglas voor) een Van Gogh gooit, honderden activisten van Extinction Rebellion en Greenpeace die privéjets op Schiphol blokkeren of Jelle de Graaf die zich aan een talkshowtafel plakt bij Jinek. Die gesprekken gaan vaak over de actie en teleurstellend weinig over de inhoud. 

Als je, nu de remix van Jelles hulpkreten viral gaat op TikTok, pas met klimaatactivisme bezig bentDe gesprekken gaan vaak over de actie en teleurstellend weinig over de inhoud. , is het goed om te beseffen dat aan dit soort acties jaren van radeloos proberen voorafgaan. De COP27, de jaarlijkse klimaatverandering conferentie van de Verenigde Naties, is deze maand in Egypte, maar bij de eerste COP in Berlijn in 1995 werd er al vreedzaam door bewoners geprotesteerd. In Nederland liepen er veertigduizend mensen mee met de Klimaatmars in 2021 en toch sturen we met de huidige koers af op drie tot vier graden opwarming.

Nu krijgen de klimaatacties tenminste een reactie, variërend van de betuttelende grapjes van Beau bij Jinek tot de ronduit woedende concertgangers in het Concertgebouw zodra Sebastiaan Vannisselroy het woord ‘klimaatcrisis’ laat vallen++ConcertgebouwActivist Sebastiaan Vannisselroy, in Utrecht bekend als de Domklimmer, riep tijdens Verdi’s Requiem om aandacht voor de klimaatcrisis bij de rijkste bewoners van Amsterdam. Zij reageerden met boegeroep en sleurden hem aan zijn kleding de zaal uit. Lees meer. De gemene deler? Het vooral niet hebben over wat er geschreeuwd wordt, maar wel problemen hebben met het geschreeuw. 

“Ga eens aan het werk” 

Klimaatactivisten worden door velen gezien als hippies die niets anders doen dan wortels met hummus eten en het hardwerkende volk in de weg lopen met hun gedram. Hun inspanningen om de grotere spelers in de klimaatcrisis onder druk te zetten zodat ze hun beleid veranderen, worden afgedaan als egoïstisch. Terwijl die inspanningen juist in dienst van het collectief zijn. 

Laten we niet vergeten dat we veel veranderingen waar we nu trots op zijn te danken hebben aan activisme. De geschiedenis van Nederland kent genoeg voorbeelden, zoals vrouwenkiesrecht, het recht op abortus en de fietsstad Amsterdam++Amsterdam fietsstadIn de jaren ’70 dreigde Amsterdam een ‘moderne stad voor de automobilist’ te worden, maar de bewoners hielden vast aan een kleinschalige stad, waarin de fiets vrijbaan kreeg. Na grote demonstraties over verkeersveiligheid voor fietsers stond het besluit vast en nu is Amsterdam al jaren een van de beste fietssteden ter wereld. Lees meer. Maar ook het burgerberaad dat onderdeel van ons klimaatbeleid lijkt te gaan vormen is iets waar Extinction Rebellion al jarenHet vooral niet hebben over wat er geschreeuwd wordt, maar wel problemen hebben met het geschreeuw. aandacht voor vraagt. Het is duidelijk: om verandering in gang te zetten, moet er van verschillende kanten getrokken worden. Klimaatactivisten zetten burgerberaden in het nieuws op de kaart, Eva Rovers schrijft een verdiepende analyse in ‘Nu is het aan ons’ en Rob Jetten, minister van Klimaat en Energie, gebruikt de maatschappelijke reuring om het proces in de Tweede Kamer in gang te zetten. 

Zo speelt iedereen een eigen rol in vooruitgang voor ons allemaal en dus ook de radicale klimaatactivisten. In deze maatschappij, waarin je als consument zo ver van bedrijven of organisaties af staat, is disruptief actievoeren een van de weinige manieren om verandering af te dwingen. Klimaatactivisten plakken zichzelf met een goede reden aan een talkshowtafel of museummuur vast. Ze proberen wanhopig te voorkomen dat een crisis zoals de klimaatcrisis oplost in de waan van de dag. 

Werk liever samen met activisten

Het is tijd dat we stoppen met klagen over klimaatactivisten en juist beginnen met samenwerken met hen. Steeds meer organisaties hebben de mond vol van burgerparticipatie en verandering laten beginnen bij de bewoners (zoals in de energietransitie). Maar participatie gaat nog te vaakDisruptief actievoeren is soms een van de weinige manieren om verandering af te dwingen. over naar buiten roepen dat je als organisatie ‘met je voeten in de klei’ staat, zonder participerende bewoners echt eigenaar van de oplossing te maken. Het toenemende klimaatactivisme laat een ding zien: deze groep mensen laat zich niets meer aanpraten. Als je klimaatactivisten niet meer wilt horen, zorg dan dat ze niets meer hebben om over te schreeuwen in een Concertgebouw. 

Samenwerken met activisten betekent samenwerken met een groep die niet snel tevreden is. Ze zitten goed in de materie en trappen dus niet in valse beloftes. Bovendien hebben zij niets te verliezen – in tegenstelling tot bijvoorbeeld een politieke partij die graag zetels wil behouden – maar wel heel veel te winnen. Hoe kun je daarop tegen zijn?

Nina Sandford