Beter Oud in Amsteldorp: een social lab als brandstof voor vernieuwing

Deze publicatie++UpdateLees ook de in juni 2015 geüpdatete Engelse vertaling, voorzien van vele nieuwe ervaringen en inzichten. verkent de mogelijkheden van een social lab als kansrijk ontwerp voor blijvende vernieuwing, zowel in de leefwereld van burgers (de samenleving) als in de publieke sector (het faciliterende systeem). De auteurs baseren zich op de opbrengsten en methodologische lessen uit een labsprint over ouder worden in de Amsterdamse wijk Amsteldorp. De rijke verhalen, quotes en foto’s laten zien hoe in een social lab alle betrokkenen (burgers, professionals, vrijwilligers, ambtenaren, Kennislanders) samen stappen zetten richting inclusieve, democratische en duurzame vernieuwing op het gebied van ouderenzorg- en welzijn.

Innoveren in de publieke sector

De publieke sector++Publieke sectorIn deze publicatie benoemen we overheidsorganisaties (met ambtenaren en beleidsmakers) en semi-overheidsorganisaties (met professionals) onder de verzamelnaam: publieke sector. wordt geconfronteerd met drie flinke uitdagingen: ze krijgt meer verantwoordelijkheden, ze heeft minder geld te besteden en ze moet werken met complexere vraagstukken. Door groeiende (online) mogelijkheden voor burgers om zichzelf steeds decentraler te organiseren, neemt de invloed van de overheid verder af. Maar dit betekent niet dat de overheid niet meer nodig is. Economische en sociale ongelijkheden groeien en de samenleving fragmenteert: tussen arm en rijk, tussen hoog- en laagopgeleid, tussen genetwerkt en eenzaam.

De publieke sector heeft juist nu een belangrijke taak om gelijke toegang tot onze publieke resources (zoals onderwijs, welzijn, zorg) te waarborgen. Deze taak neemt ze dan ook serieus. De publieke sector is druk met het snoeien in overheidsdiensten, het bedenken van nieuwe maatregelen en het organiseren van deze transitie, zoals de decentralisering van rijkstaken naar de gemeente, het optuigen van wijkteams en het trainen van professionals op het aanwakkeren van Eigen Kracht bij burgers.

Maar wij denken dat deze nieuwe maatregelen echter niet per se de bestaande orde doorbreken, ze vormen eerder een dappere poging om het bestaande systeem te repareren++Willem SchinkelWetenschapper Willem Schinkel (2014, 20 september) speecht over dit thema in “Hoe de revolutionaire hippies van toen de systeem- bevestigende managers van nu zijn geworden”, De Correspondent. .Nieuwe maatregelen doorbreken niet per se de bestaande orde , ze vormen eerder een dappere poging om het bestaande systeem te repareren. Slaan we niet een belangrijke stap over? Als de burger inderdaad geacht wordt een veel grotere rol te spelen en niet meer voor elk wissewasje op de overheid kan rekenen, dan hebben we een echt een nieuw toekomstbeeld nodig over de relatie tussen burgers en de publieke sector. En dus ook nieuwe handelingsperspectieven, zo schrijft ook de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling (RMO) in haar zojuist verschenen advies ‘leren innoveren in het sociaal domein’++RMO-rapportLees het rapport van RMO hier.. De RMO adviseert onder andere dat gemeentes moeten leren om uit bureaucratische reflexen te stappen, belemmeringen weg te nemen en maatschappelijke doelstellingen centraal te stellen. De transformatie heeft kans van slagen als ontstane onzekerheden en belangenconflicten worden betrokken in het veranderingsproces, aldus de RMO.

Een social lab

Allemaal mooi gezegd, maar hoe willen en kunnen burgers in de praktijk samen met de publieke sector maatschappelijke vraagstukken aanpakken? Een van de manieren, die ook internationaal navolging krijgt++InternationaalThe Economist publiceerde onlangs over de ‘Test Tube Government’ Nesta lanceerde haar publicatie ‘I-Teams’ en Marlieke Kieboom schreef zelf de publicatie ‘Lab Matters’ en schreef mee aan ‘Lab Craft’., is een social innovation lab (soms ook: public sector innovation lab, hierna kort te noemen: social lab). Het concept social lab is een afgeleide van experimentele labs in universiteiten en technische bedrijven. Ze bevinden zich niet in een gesloten, gecontroleerde omgeving, maar in een tijdelijke, afgebakende, maar toch uitnodigende ruimte midden in de praktijk (wijk, buurt, gemeenschap). Een social lab wordt bestierd door een multidisciplinair team bestaande uit burgers, professionals, vrijwilligers, ambtenaren. Door middel van diverse methodes worden (on)werkelijkheden zichtbaar en ter discussie gesteld. Zo werkt de methode om tot nieuwe inzichten, interacties en handelingsperspectieven te komen; zo tekent een toekomstbeeld zichzelf.Zo werkt de methode om tot nieuwe inzichten, interacties en handelingsperspectieven te komen; zo tekent een toekomstbeeld zichzelf.

Beter oud in Amsteldorp

In de zomer van 2014 zette Kennisland in samenwerking met de gemeente Amsterdam een social lab op in de wijk Amsteldorp rond de case ‘goed ouder worden’. Het tot dan toe verlaten pleintje midden in Amsteldorp transformeerde zich tijdens het lab tot een informele ontmoetingsplek, terwijl het kantoortje van een woningbouwcorporatie diende als tijdelijke werkplek. Door de laagdrempeligheid en nabijheid van het lab werd het labteam van gemeenteambtenaren, professionals en mensen van Kennisland aangevuld met bewoners die mee op onderzoek uitgingen++Documentaire van bewonerZie ook deze korte documentaire, gemaakt in het kader van het lab door bewoner Edward Schenk..Door de laagdrempeligheid en nabijheid van het lab werd het labteam van gemeenteambtenaren, professionals en mensen van Kennisland aangevuld met bewoners die mee op onderzoek uitgingen. Het lab stelde mensen in staat om zelf nieuwe interacties te creëren, en daarmee nieuwe initiatieven te nemen. Zo kwam een andere, meer activerende vraag centraler te staan: hoe kunnen we beter ouder worden?

Nieuwsgierig?

Lees in de publicatie hoe Amsteldorpers, ambtenaren, professionals en vrijwilligers samen leren vernieuwen rond dit maatschappelijke vraagstuk.