Dynamische evaluatie Actieprogramma Werken in de Zorg

Controleren of ondersteunen? Meer vertrouwen of meer regie?
Het zijn vragen die speelden bij deelnemers van het landelijke Actieprogramma Werken in de Zorg dat regionale actieplannen arbeidstekorten++Oplopende tekortenAl ver voor de coronacrisis was er een arbeidstekort in de zorg. Eind 2021 stonden er 50.000 vacatures open, de verwachting is dat dit aantal in 2030 oploopt tot 117.000. (RAAT) helpt bij het behalen van de doelen. Hoe werkt dat? Kennisland voerde samen met Significant Public een dynamische evaluatie uit om hier een antwoord op te krijgen. Een dynamische evaluatie voer je uit met als doel direct verbeteracties in de praktijk te brengen. In deze publicatie delen we negen bouwstenen voor een verbeterde landelijke aansturing van regionale actieplannen++Niet alleen voor de zorgDeze bouwstenen zijn specifiek voor het Actieprogramma Werken in de Zorg opgesteld, maar gelden ook voor andere gebieden waarin het nationale en het regionale niveau samenwerken..

In de regio’s werden actieplannen om samen de arbeidstekorten in de zorg tegen te gaan gemaakt door zorgorganisaties en onderwijsinstellingen. Landelijk werdDe bouwstenen in de publicatie gelden ook voor andere gebieden waarin het nationale en het regionale niveau samenwerken. dit aangestuurd en ondersteund door:

Commissie Werken in de Zorg; de bestuurders gingen langs bij alle regio’s om de voortgang te bespreken. Tijdens de coronapandemie heeft de commissie een meer adviserende taak op zich genomen en bracht zij adviezen uit over verschillende thema’s rondom de aanpak van arbeidstekorten;
Landelijke Actietafel (LAT), waar vraagstukken die niet in de regio konden worden opgelost werden besproken;
Actieleernetwerk, waar goede voorbeelden++ActieleernetwerkHet Actieleernetwerk is nog altijd een bron van goede voorbeelden voor het aanpakken van het arbeidstekort in de zorg. van regionale aanpakken worden gedeeld;
Medewerkers van VWS die in de regio ondersteunen via het
Regioteam++RegioteamHet Regioteam Werken in de Zorg bestaat uit acht regioadviseurs die in dienst zijn van het Ministerie van VWS en in de regio ondersteunen bij de actieplannen..

Aanpak van Kennisland en Significant Public

In het figuur hieronder zie je hoe de dynamische evaluatie in zijn werk ging. Corona heeft ons gedwongen om vanaf maart 2020 vooral individuele gesprekken (online) te voeren. Er was minder mogelijkheid om interactieve bijeenkomsten te organiseren om al doende te leren en verbeteren, zoals oorspronkelijk de bedoeling was. Uiteindelijk zijn de opbrengsten vanuit de interviews gedeeld met de partijen uit het landelijke Actieprogramma en de regionale actieprogramma’s. Dit heeft geleid tot deze publicatie die door VWS naar de Tweede Kamer is gestuurd.

Bouwstenen voor nationale en regionale samenwerking

De negen bouwstenen in de publicatie helpen bij het doorontwikkelen van het landelijke actieprogramma. Deze bouwstenen zijn specifiek opgesteld voor het Actieprogramma Werken in de Zorg, maar gelden ook voor andere gebieden waarin het nationale en het regionale niveau samenwerken. De samenwerking tussen deze twee niveaus kan moeizaam verlopen, maar door het organiseren van reflectie op samenwerking en zo het proces reflectief te maken, verbeter je telkens de manier waarop je samenwerkt en kom je tot betere resultaten. Door het proces reflectief te maken, verbeter je telkens de manier waarop je samenwerkt en kom je tot betere resultaten.

Bouwsteen I Draai regie op ‘wat’ en ‘hoe’ om en geef daarin vertrouwen aan de regio.Een landelijke aansturing van een regionale aanpak moet uitgaan van vertrouwen in dat de regio weet welke knelpunten prioriteit hebben. De manier waarop deze knelpunten worden aangepakt kan een landelijke aansturing in ondersteunen. Door lessen te verzamelen vanuit alle regio’s kan er landelijk worden geadviseerd over wat wel en niet werkt.
Bouwsteen II Pak landelijk regie op landelijke knelpunten.Niet alle problemen kunnen door de regio worden opgelost. De overheid (en andere landelijke partijen) dienen meer regie te nemen in het aanpakken van de belemmeringen en problemen die in de regio’s worden ervaren, maar daar niet kunnen worden opgelost.
Bouwsteen III Zet in op publiek leiderschap en modern werkgeverschap.Kom met elkaar overeen wat modern en goed werkgeverschap is en laat dit publieke leiderschap deel uitmaken van een curriculum voor een leiderschapsprogramma voor bestuurders, managers en toezichthouders in de zorg.
Bouwsteen IV Integreer overleg- en actietafels om bestuurders te ontzorgen.Goed bestuur vraagt om ontzorging van bestuurders, door hen niet aan twintig verschillende ‘tafels’ te laten zitten’. Dat vraagt om de neiging (van ministeries) om volledig te zijn te onderdrukken.
Bouwsteen V Ondersteun regionale leernetwerken met vaardige mensen.Regionale netwerken ondersteun je met mensen die helpen met experimenteren, leren en kennis delen en door de betrokkenen te leren deze methodiek zelf voort te zetten. Ondersteun de regio daarom met vaardige mensen die verstand hebben van innoveren, actieonderzoeken en samenwerken.
Bouwsteen VI Vorm gelegenheidscoalities voor prangende vraagstukken.
Sommige vraagstukken zijn beter aan te pakken vanuit sub-sectoren of branches. Vorm tijdelijke coalities of werkbare overeenkomsten tussen relevante partijen rondom een prangend vraagstuk en stuur op resultaat en actie.
Bouwsteen VII Betrek toezicht en inkopende partijen.De NZa en zorginkopers kunnen een rol hebben met betrekking tot (toezicht op) goed bestuur, anders werken en zorgvernieuwing. We misten deze partijen in het Actieprogramma.
Bouwsteen VIII Combineer het uitvoerende en organisatieniveau bij oplossingen.Er werd veel gesproken over anders werken. Maar niet met de mensen die daadwerkelijk anders moeten werken.
Bouwsteen IX Bereid je voor op het arbeidsmarkttekort.Er zijn niet genoeg mensen voor de zorg en mantelzorg binnen het huidige systeem. Deze crisis betekent dat we niet langer de zorg kunnen bieden zoals we dat wensen. Dit besef lijkt er nog niet bij alle betrokkenen te zijn en daar ligt zowel een landelijke als een regionale opgave. Ga met elkaar het gesprek aan over welke scenario’s mogelijk zijn in de nabije toekomst. Jaag onder andere de dialoog aan over moeilijke keuzes; is er bijvoorbeeld zorg die we niet meer gaan uitvoeren, of minder?

Iedereen die werkt in de zorg heeft, of krijgt, te maken met de arbeidstekorten. Wil jij weten hoe je er iets aan kunt doen? Neem contact op met Iselien Nabben (in@kl.nl) of Ferry Nagel (fn@kl.nl).